دامنه نوسان جدید بورس

دامنه نوسان جدید بورس، محدودیتی برای جابجایی قیمت سهام در طول یک روز معاملاتی است که سازمان بورس تعیین می کند تا بازار با ثبات بیشتری کار کند. این قوانین مرتباً به روز می شوند، مثل تغییرات اخیر در سال های 1403 و 1404. حتماً شنیده اید که می گویند بورس، دریای پر تلاطمه، اما همین دریای پر تلاطم هم برای خودش قایقرانی و قوانین خاص خودش را دارد. یکی از مهم ترین و شاید بحث برانگیزترین این قوانین، دامنه نوسان است. برای همه ما، چه تازه وارد بازار شده باشیم چه سال هاست که در آن فعالیت می کنیم، درک درست و آپدیت از این موضوع ضروری است. به خصوص با تغییرات جدیدی که در سال های 1403 و 1404 اتفاق افتاده، دانستن جزئیاتش دیگر یک انتخاب نیست، بلکه یک ضرورت است. در این مقاله می خواهیم با هم بگردیم و ببینیم دامنه نوسان دقیقاً چیست، چرا وجود دارد، چطور روی سرمایه گذاری های ما اثر می گذارد و مهم تر از همه، آخرین تغییراتش چیه که باید حواسمان بهشان باشد. می خواهیم این موضوع رو با زبان ساده و خودمانی، طوری که انگار داریم با هم گپ می زنیم، برایتان باز کنیم تا هیچ گوشه پنهانی از این قانون مهم، برایتان نامعلوم نماند.

دامنه نوسان چیه اصلاً؟ چرا تو بورس ما انقدر مهمه؟

وقتی صحبت از بورس و بازار سرمایه می شود، یکی از اولین چیزهایی که به گوشتان می خورد، اصطلاح دامنه نوسان است. شاید اولش کمی پیچیده به نظر بیاید، اما قول می دهم بعد از این بخش، کاملاً متوجه شوید که داستان از چه قرار است. این قانون، مثل یک کنترل کننده سرعت توی بازار عمل می کند و اجازه نمی دهد قیمت یک سهم، یکدفعه ای سر به فلک بکشد یا بی دلیل سقوط آزاد کند.

دامنه نوسان به زبان خودمونی: سقف و کفی برای قیمت سهم

به زبان خیلی ساده، دامنه نوسان یعنی یک سهم در طول یک روز معاملاتی، فقط تا یک حد مشخصی می تونه بالا یا پایین بره. مثلاً اگه شنیدید دامنه نوسان یک سهم مثبت و منفی 3 درصده، یعنی قیمتش توی اون روز نمی تونه بیشتر از 3 درصد نسبت به قیمت پایانی روز قبلش افزایش پیدا کنه و نه کمتر از 3 درصد کاهش. سازمان بورس و اوراق بهادار، که نقش ناظر و قانون گذار بازار رو داره، این محدودیت ها رو برای دارایی های مختلف تعیین می کنه تا بازار با آرامش و منطق بیشتری حرکت کنه. هدف اصلی این کار، کنترل هیجانات بی مورد و جلوگیری از نوسانات شدیدیه که می تونه برای سهامدارا ضررهای سنگینی رو به بار بیاره.

چرا بورس ایران بدون دامنه نوسان سخته؟ دلایل پشت پرده

شاید برایتان سوال پیش بیاید که اصلاً چرا باید چنین محدودیتی وجود داشته باشد؟ آیا این خوبه یا بده؟ ببینید، این محدودیت ها دلایل محکمی دارند که باعث شده اند توی بورس ایران حیاتی باشند.

• جلوگیری از هیجانات کاذب و دستکاری قیمت: فرض کنید خبری منتشر میشه که خیلی ها را هیجان زده می کنه. اگه دامنه نوسان نباشه، ممکنه قیمت یک سهم در عرض چند ساعت، بی رویه و بدون هیچ منطق اقتصادی، چند ده درصد بالا بره یا پایین بیاد. این نوسانات شدید، می تونه زمینه ساز سوءاستفاده توسط سهامداران بزرگ یا گروه های خاص برای دستکاری قیمت بشه. دامنه نوسان، مثل یک ترمز اضطراری عمل می کنه و جلوی این هیجانات رو می گیره.
• حمایت از سهامداران خرد: ما که سرمایه زیادی نداریم و شاید دانش بورسی مان هم در حد حرفه ای ها نباشه، اگه بازار بدون کنترل باشه، ممکنه توی یک چشم به هم زدن، بخش زیادی از سرمایه مان رو از دست بدیم. دامنه نوسان، یک سپر حفاظتی برای ما سهامداران خرد به حساب می آید.
• کمک به کشف قیمت منطقی: وقتی سهمی به سقف یا کف دامنه نوسان می رسه و معامله اش متوقف میشه، به همه فرصت داده میشه تا یک نفس عمیق بکشن، فکر کنن، اطلاعات رو بررسی کنن و بعد تصمیم بگیرن. اینجوری قیمت سهم، آروم آروم و با منطق بیشتری کشف میشه، نه صرفاً بر پایه هیجانات آنی.

آخرین خبرها از دامنه نوسان بورس و فرابورس (به روزرسانی 1403 و 1404)

بازار سرمایه، مثل یک موجود زنده، همیشه در حال تغییر و تحول است. قوانین و مقررات هم از این قاعده مستثنی نیستند و مرتباً به روز می شوند. دامنه نوسان هم یکی از همین مواردی است که هر از گاهی تغییر می کند و برای ما که توی این بازاریم، اطلاع از آخرین تغییراتش مثل نان شب واجبه.

جدول جامع دامنه نوسان برای بازارهای مختلف ایران

حالا که فهمیدیم دامنه نوسان چیه و چرا وجود داره، وقتشه که ببینیم این محدودیت ها برای هر بخش از بازار چقدره. این جدول رو برایتان آماده کرده ام تا یک نگاه جامع به آخرین مصوبات و ارقام داشته باشید:

نوع دارایی	بازار	محدودیت دامنه نوسان (درصد)
سهام و حق تقدم سهام	بورس و فرابورس	مثبت و منفی 5%
صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله (ETF) سهامی	بورس و فرابورس	مثبت و منفی 5%
صندوق های قابل معامله اهرمی	بورس و فرابورس	مثبت و منفی 4% (از تاریخ 17 تیر 1404)
صندوق های طلا	بورس	مثبت و منفی 10%
صندوق های درآمد ثابت	بورس و فرابورس	مثبت و منفی 10%
بازار پایه فرابورس: تابلو زرد	فرابورس	مثبت و منفی 3%
بازار پایه فرابورس: تابلو نارنجی	فرابورس	مثبت و منفی 2%
بازار پایه فرابورس: تابلو قرمز	فرابورس	مثبت و منفی 1%

این اعداد رو همیشه یادتان باشد. برای قراردادهای آتی و سایر ابزارهای مالی هم دامنه نوسان خاص خودشون رو دارند که معمولاً توی سایت بورس کالا یا اطلاعیه های رسمی می تونید پیداشون کنید. مهمترین نکته ای که جدیداً اتفاق افتاده، افزایش دامنه نوسان صندوق های اهرمی به مثبت و منفی 4 درصد از تاریخ 17 تیر 1404 است. این یعنی اگه توی این صندوق ها سرمایه گذاری کرده اید، باید حواستان به این تغییر باشد.

یه نگاه کوچیک به تغییرات مهم قبلی دامنه نوسان

دامنه نوسان همیشه ثابت نبوده و در طول زمان، بنا به شرایط بازار و تصمیمات سازمان بورس، دستخوش تغییراتی شده. مثلاً در سال 1399، در دوران اوج بازار سرمایه، برای مدتی دامنه نوسان برخی بازارها دستخوش تغییراتی شد تا هیجانات بازار کنترل شود. این تغییرات معمولاً با هدف ایجاد تعادل، افزایش نقدشوندگی یا حمایت از بازار در شرایط خاص، صورت می گیرد. دانستن این تاریخچه به ما کمک می کند تا بفهمیم سازمان بورس همیشه در تلاش است تا با ابزارهای موجود، بازار را در مسیر درستی هدایت کند، هرچند ممکن است همیشه هم مورد رضایت همه نباشد.

مکانیسم عمل دامنه نوسان: چگونه محاسبه و اعمال می شود؟

تا اینجا فهمیدیم دامنه نوسان چیه و چرا هست. حالا می رسیم به قسمت جذاب ترش که چطور این دامنه نوسان محاسبه میشه و روی معاملات روزانه ما تاثیر می ذاره. این موضوع خیلی هم پیچیده نیست، کافیه یک بار خوب دقت کنید تا قلقش دستتان بیاید.

نقش قیمت پایانی دیروز در دامنه نوسان امروز

مهم ترین عددی که دامنه نوسان روز بعد را تعیین می کنه، قیمت پایانی سهم در روز قبله. این قیمت، میشه مبنای ما برای محاسبه حداقل و حداکثر قیمتی که سهم می تونه توی روز جدید معامله بشه. یعنی اگه امروز قیمت پایانی یه سهم 100 تومن باشه و دامنه نوسانش مثبت و منفی 5 درصد، فردا این سهم فقط می تونه بین 95 تا 105 تومن نوسان کنه. به همین سادگی!

فرق قیمت های مختلف روی تابلو

وقتی به تابلوی یک سهم توی سامانه معاملاتی نگاه می کنید، ممکنه چند تا قیمت مختلف ببینید که هر کدوم معنی خودشون رو دارن:

• قیمت آغازین: این قیمت، اولین قیمتیه که سهم توی روز جدید باهاش معامله شده.
• قیمت پایانی: این همون قیمتیه که گفتم. در واقع، میانگین وزنی معاملات انجام شده روی اون سهم در طول روزه که برای تعیین دامنه نوسان فردای سهم به کار میره.
• کمترین و بیشترین قیمت: اینا هم نشون دهنده پایین ترین و بالاترین قیمتی هستن که سهم توی اون روز معامله شده. این قیمت ها هیچ وقت نمی تونن از دامنه نوسانی که سازمان بورس تعیین کرده، خارج بشن.

یه مثال عملی از محاسبه دامنه نوسان

فرض کنید سهم فولاد رو توی پرتفوی داریم:

1. روز دوشنبه، قیمت پایانی فولاد روی 5000 ریال بسته میشه.
2. دامنه نوسان بورس برای سهام عادی، مثبت و منفی 5 درصده.
3. برای روز سه شنبه، حداقل قیمت مجاز میشه: 5000 منهای 5% از 5000 (یعنی 250 ریال) که میشه 4750 ریال.
4. حداکثر قیمت مجاز هم میشه: 5000 به اضافه 5% از 5000 (یعنی 250 ریال) که میشه 5250 ریال.

پس، توی روز سه شنبه، سهم فولاد فقط می تونه بین 4750 تا 5250 ریال معامله بشه. اگه قیمت به 4750 برسه، دیگه نمی تونه پایین تر بره (صف فروش میشه) و اگه به 5250 برسه، دیگه نمی تونه بالاتر بره (صف خرید میشه). به همین راحتی!

دامنه نوسان: خوبیاش، بدیاش و حرف و حدیث های بازار

مثل هر قانون دیگه ای، دامنه نوسان هم موافق ها و مخالف های خودش رو داره. بعضی ها فکر می کنن این محدودیت ها برای بازار ما لازمه و مثل یک ناجی عمل می کنه، در حالی که بعضی ها هم معتقدند دست و پای بازار رو می بنده و جلوی پویایی اش رو می گیره. بیایید با هم مزایا و معایبش رو مرور کنیم تا خودتان قضاوت کنید.

مزایای دامنه نوسان: کی حالشو می بره؟

مهمترین مزایایی که دامنه نوسان برای بازار به همراه داره، اینا هستن:

• کاهش ریسک برای تازه کارها: فرض کنید شما تازه وارد بورس شدید. اگه دامنه نوسان نباشه و ناگهان یک خبر بد منتشر بشه، ممکنه سهامتان توی یک روز 30-40 درصد بریزه و کلی ضرر کنید. دامنه نوسان، جلوی این ضررهای ناگهانی و بزرگ رو می گیره و به شما فرصت میده تا با احتیاط بیشتری جلو برید.
• ثبات نسبی بازار: دامنه نوسان باعث میشه بازار یک ثبات نسبی داشته باشه و مثل یک ترن هوایی نباشه که هر لحظه ممکنه سقوط کنه. این ثبات، اعتماد عمومی رو به بازار بیشتر می کنه.
• جلوگیری از سقوط های آزاد: یادمان هست روزهایی که بعضی شرکت ها توی بازار پایه بدون دامنه نوسان بودن و گاهی یه سهم می تونست 50 درصد تو یک روز بریزه! این اتفاقات، ضررهای جبران ناپذیری برای سهامدارا داشت. دامنه نوسان، جلوی این نوع سقوط ها رو می گیره.

مهمترین کاربرد دامنه نوسان کنترل بازار و جلوگیری از دخالت سهامداران بزرگ برای تغییر قیمت یک سهم به نفع خودشان است. همچنین، دامنه نوسان جلوی تصمیمات هیجانی معامله گران را نیز می گیرد.

معایب و انتقادات: چرا بعضیا باهاش حال نمی کنن؟

خب، از خوبی هاش گفتیم، حالا نوبت می رسه به اون روی سکه. خیلی ها هم به دامنه نوسان ایراداتی وارد می کنند:

• کاهش نقدشوندگی و حجم معاملات: وقتی دامنه نوسان کمه، مثلاً مثبت و منفی 5 درصد، نوسان گیرها و معامله گرهای روزانه زیاد رغبتی به معامله ندارن. چون پتانسیل سود (یا ضرر) کمه. این باعث میشه حجم معاملات کم بشه و نقدشوندگی بازار بیاد پایین.
• عدم کشف سریع قیمت واقعی: توی بازارهای جهانی، وقتی یک خبر خیلی مهم (خوب یا بد) منتشر میشه، قیمت سهام سریعاً خودش رو با اون خبر وفق میده. اما اینجا، به خاطر دامنه نوسان، کشف قیمت واقعی ممکنه چند روز طول بکشه و این خودش می تونه مشکل ساز باشه. مثلاً سهام انویدیا (NVIDIA Corp) رو در بازارهای جهانی ببینید؛ وقتی خبری مثبت منتشر میشه، در یک روز می تونه 10 یا 20 درصد رشد کنه و هیچ محدودیتی نداره.
• محدود کردن پتانسیل کسب سود: اگه سهام یک شرکت عالی باشه و قرار باشه حسابی رشد کنه، دامنه نوسان روزانه جلوی این رشد رو می گیره و باعث میشه سهم روزها و هفته ها طول بکشه تا به قیمت واقعیش برسه.

بحث داغ بازار: آیا باید دامنه نوسانمون رو پویا کنیم؟

این سوال، سال هاست که توی بورس ایران مطرحه: آیا ما باید دامنه نوسان ثابت داشته باشیم یا مثل خیلی از بازارهای دنیا، به سمت یک دامنه نوسان پویا حرکت کنیم؟ مدافعان دامنه نوسان پویا میگن که این کار باعث میشه بازارمون کاراتر بشه، نقدشوندگی اش بالا بره و قیمت ها سریع تر و واقعی تر کشف بشن. اما مخالفانش هم نگران افزایش هیجانات و ریسک برای سهامداران خرد هستند. این یک بحث عمیقه که باید با دقت بیشتری بهش نگاه کرد و جوانب مختلفش رو سنجید.

موارد خاص و استثنائات دامنه نوسان

گفتیم که دامنه نوسان یک قانون کلیه، اما هر قانونی استثناهایی هم داره. توی بورس ایران هم بعضی وقت ها سهم ها بدون دامنه نوسان معامله میشن یا دامنه نوسانشون تغییر می کنه. این موارد، برای ما سهامدارا خیلی مهم هستند چون می تونن فرصت های بزرگی رو ایجاد کنن یا برعکس، ضررهای زیادی به بار بیارن.

بدون دامنه نوسان یعنی چی و کی اتفاق می افته؟

تصور کنید یک سهم برای یک روز، هیچ سقف و کفی نداره و قیمتش می تونه هر چقدر که بازار اجازه میده، بالا یا پایین بره! این اتفاق توی سه حالت اصلی میفته:

1. افشای اطلاعات با اهمیت نوع الف: وقتی یک شرکت خبری خیلی مهم و تاثیرگذار منتشر می کنه که می تونه سرنوشت سهم رو تغییر بده (مثلاً کشف یک معدن جدید، قرارداد بزرگ یا یک ورشکستگی)، برای اینکه همه فرصت داشته باشند اون خبر رو هضم کنن و قیمت سهم به سرعت خودش رو با اون تطبیق بده، روز بازگشایی سهم بدون دامنه نوسان خواهد بود.
2. برگزاری مجامع عمومی (تقسیم سود، افزایش سرمایه و…): بعد از برگزاری مجمع سالانه یا فوق العاده ای که در اون درباره تقسیم سود، افزایش سرمایه یا سایر موارد مهم تصمیم گیری میشه، سهم توی روز بازگشایی بدون دامنه نوسان معامله میشه. اینجا هم هدف اینه که قیمت سهم با تصمیمات مجمع، خودش رو تطبیق بده.
3. افزایش سرمایه: اگه معاملات یک سهم به خاطر افزایش سرمایه متوقف بشه، روزی که دوباره بازگشایی میشه، معمولاً بدون محدودیت دامنه نوسان خواهد بود.

حواستان باشد! توی این شرایط، معامله کردن خیلی پرریسکه. چون سهم می تونه نوسانات خیلی شدیدی داشته باشه. پس اگه قصد معامله توی این شرایط رو دارید، حسابی مطالعه کنید و با چشم باز جلو برید.

دامنه نوسان و گره معاملاتی: داستان دو برابر شدن محدودیت

تا حالا شده یک سهم رو ببینید که چند روز پشت سر هم توی صف خرید سنگین گیر کرده یا برعکس، توی صف فروش مونده و هیچ معامله ای روش انجام نمیشه؟ به این وضعیت، «گره معاملاتی» میگن. گره معاملاتی یعنی سهم قفل شده و به خاطر همین قفل شدن، حجم مبنا پر نمیشه و عملاً سهم از حرکت افتاده.

وقتی یک سهم مشمول گره معاملاتی میشه، سازمان بورس یک تصمیم خاص می گیره: دامنه نوسان اون سهم برای روز بعد دو برابر میشه! مثلاً اگه سهمی دامنه نوسانش مثبت و منفی 5 درصد باشه، برای رفع گره معاملاتی، برای یک روز میشه مثبت و منفی 10 درصد. هدف از این کار اینه که فرصت بیشتری برای خریدارها و فروشنده ها ایجاد بشه تا قیمت واقعی سهم کشف بشه و صف ها بشکنند. بعد از اینکه قیمت کشف شد و بازار به حالت عادی برگشت، دامنه نوسان دوباره به حالت اولش برمی گرده.

انواع دامنه نوسان: متقارن، نامتقارن و رویاهای آینده

وقتی درباره دامنه نوسان حرف می زنیم، بد نیست بدونیم که این محدودیت ها خودشون انواع مختلفی دارن. الان توی بورس ما، یه مدل خاص رایجه، اما مدل های دیگه ای هم هستن که ممکنه توی آینده به بازار ما هم راه پیدا کنن. بیایید با هم ببینیم این مدل ها چیا هستن و چه فرقی با هم دارن.

دامنه نوسان متقارن: همین که الان داریم!

اگه یادتان باشه، توی بخش های قبلی گفتم که دامنه نوسان بورس ایران مثبت و منفی 5 درصده. یعنی سهم همونقدر که می تونه بالا بره، همونقدر هم می تونه پایین بیاد. به این مدل، میگن دامنه نوسان متقارن. متقارن یعنی چی؟ یعنی میزان مجاز افزایش و کاهش قیمت یک سهم توی یک روز معاملاتی، برابره.

مثلاً اگه قیمت پایانی یک سهم 100 تومن باشه و دامنه نوسانش مثبت و منفی 5 درصد، قیمتش می تونه بین 95 تا 105 تومن نوسان کنه. این مدل، توی بورس ما خیلی رایجه و هدفش حفظ تعادل بازار و جلوگیری از نوسانات هیجانی هستش. وقتی بازار به ثبات بیشتری نیاز داره یا می خوایم جلوی شوک های ناگهانی رو بگیریم، این مدل می تونه خیلی موثر باشه.

دامنه نوسان نامتقارن: شاید یه روزی ما هم داشته باشیم؟

در مقابل دامنه نوسان متقارن، ما چیزی به اسم دامنه نوسان نامتقارن داریم. توی این مدل، محدودیت افزایش قیمت با محدودیت کاهش قیمت فرق می کنه. مثلاً ممکنه سازمان بورس تصمیم بگیره که دامنه افزایش قیمت یک سهم مثبت 5 درصد باشه، اما دامنه کاهش قیمت فقط منفی 3 درصد.

این مدل می تونه توی شرایط خاص بازار یا برای اهداف اقتصادی مشخصی به کار بره. مثلاً اگه سازمان بورس بخواد جلوی ریزش های شدیدتر رو بگیره یا به بازار برای رشد بیشتر فرصت بده، ممکنه از این مدل استفاده کنه. البته در حال حاضر این مدل توی بورس ایران فعال نیست، اما بحث های زیادی درباره احتمالش مطرحه.

مدل های جدید: بورس ایران می تونه خلاق تر باشه؟

بورس های پیشرفته دنیا، همیشه در حال آزمایش و استفاده از مدل های جدیدتری برای دامنه نوسان هستن. ممکنه توی آینده بورس ایران هم به سمت مدل های ترکیبی یا پویاتر حرکت کنه. مثلاً دامنه نوسان بر اساس شرایط کلی بازار یا حتی بر اساس نوع سهم (مثلاً سهام با نقدشوندگی بالا یا پایین) تغییر کنه. این کار می تونه به پویاتر شدن و کارایی بیشتر بازار ما کمک کنه، اما خب، نیاز به زیرساخت ها و قوانین جدیدی هم داره.

دامنه نوسان تو بورس های دنیا: از ما بهترون چه می کنن؟

حالا که حسابی توی دامنه نوسان بورس خودمون گشتیم و دیدیم داستان از چه قراره، بد نیست یه نگاهی هم به بورس های بزرگ دنیا بندازیم و ببینیم اونجا چه خبره. آیا اونا هم مثل ما دامنه نوسان دارن؟ یا روش های دیگه ای رو برای کنترل بازارشون به کار می برن؟

Circuit Breakers آمریکا: یه جور فیوز اطمینان برای بازار

یکی از معروف ترین معادل های دامنه نوسان توی بازارهای جهانی، به خصوص توی بورس آمریکا، اصطلاح Circuit Breakers یا همون قطع کننده های مدار هست. این سیستم، روی شاخص های مهم بازار (مثل S&P 500 یا داوجونز) کار می کنه، نه روی تک تک سهام. یعنی اگه شاخص های اصلی بازار توی یک روز، نوسان خیلی شدیدی داشته باشن، این قطع کننده ها فعال میشن و برای مدت کوتاهی، معاملات بازار رو متوقف می کنن.

این سیستم پویایی خاص خودش رو داره. مثلاً اگه شاخص S&P 500 در یک روز 7 درصد بریزه، ممکنه 15 دقیقه معاملات متوقف بشه. اگه ریزش به 13 درصد برسه، باز هم 15 دقیقه توقف داریم. و اگه ریزش به 20 درصد برسه، معاملات برای کل روز متوقف میشه. خوبی این سیستم اینه که:

• پویایی و انعطاف پذیری: محدودیت ها دائمی نیستن و فقط توی شرایط بحرانی فعال میشن.
• تمرکز بر شاخص ها: به جای محدود کردن تک تک سهام، بازار رو به صورت کلی کنترل می کنه.

این روش خیلی با مدل ثابت ما فرق داره. اونا به بازار اجازه میدن که آزادانه تر حرکت کنه، اما توی مواقع بحرانی، با یه فیوز، جلوی سقوط های شدید رو می گیرن تا بازار فرصت پیدا کنه نفس بکشه و هیجاناتش کنترل بشه.

Limit Up / Down تو بازارهای آتی: داستانش چیه؟

یه اصطلاح دیگه که توی بازارهای جهانی به کار می ره و شبیه دامنه نوسانه، Limit Up / Down هست که بیشتر توی بازارهای آتی (Futures) کاربرد داره. اینجا هم محدودیت هایی برای افزایش یا کاهش قیمت ها در نظر گرفته میشه، اما باز هم با بورس ما فرق داره.

مثلاً نوسان قیمت ممکنه بین 5 تا 10 درصد محدود بشه. اما این محدودیت ها مثل بورس ایران همیشگی و هر روزه نیستن. تازه، 5 یا 10 درصد نوسان توی بازارهای بین المللی با 5 درصد نوسان توی بورس ایران اصلاً قابل مقایسه نیست! این نشون میده که توی بازارهای بزرگ دنیا، توی شرایط بحرانی، محدودیت دامنه نوسان فعال میشه و در حالت عادی، خبری از سخت گیری های عجیب و غریب نیست. اینجوری بازار هم پویایی خودش رو حفظ می کنه و هم از ضررهای غیرمنطقی جلوگیری میشه.

5 یا 10 درصد نوسان در بورس آمریکا به هیچ عنوان قابل مقایسه با 5 درصد نوسان در بورس ایران نیست! این موضوع نشان می دهد در بورس آمریکا، در شرایط بحرانی، محدودیت دامنه نوسان فعال می شود و در حالت عادی خبری از سخت گیری های عجیب و غریب نیست!

جدول مقایسه دامنه نوسان در بورس آمریکا (Circuit Breakers)

سطح تغییر شاخص S&P 500	مدت توقف معاملات	توضیحات
کاهش 7 درصدی	15 دقیقه	اگر قبل از ساعت 15:25 به وقت نیویورک اتفاق بیفتد.
کاهش 13 درصدی	15 دقیقه	اگر قبل از ساعت 15:25 به وقت نیویورک اتفاق بیفتد.
کاهش 20 درصدی	تا پایان روز کاری	در هر زمانی از روز معاملاتی اتفاق بیفتد.

این جدول نشون میده که بازارهای جهانی چقدر هوشمندانه و منعطف عمل می کنن و فقط توی مواقع ضروری، از ابزارهای کنترلی استفاده می کنن تا هم جلوی فاجعه رو بگیرن و هم پویایی بازار رو حفظ کنن. این می تونه یه الگو برای بورس ما هم باشه تا به سمت مدل های کاراتر حرکت کنیم.

چطور با دامنه نوسان جدید کنار بیایم و موفق باشیم؟

خب، تا اینجا کلی درباره دامنه نوسان، چیستی و چگونگی اش، مزایا و معایبش و حتی وضعیتش توی بازارهای جهانی حرف زدیم. حالا شاید این سوال براتون پیش بیاد که با همه این تفاسیر، ما به عنوان یک سرمایه گذار چیکار باید بکنیم تا توی این بازار، موفق باشیم و از قوانین جدید به نفع خودمون استفاده کنیم؟

اول از همه باید بگم که بورس، چه با دامنه نوسان و چه بی دامنه نوسان، همیشه نیاز به دانش، صبر و تحلیل درست داره. اینا رو هیچ وقت فراموش نکنید. حالا با توجه به وجود دامنه نوسان، مخصوصاً با تغییرات اخیر، چند تا نکته مهم هست که باید بیشتر بهشون دقت کنیم:

1. تحلیل بنیادی قوی تر، حرف اول رو می زنه: وقتی دامنه نوسان محدوده، یعنی نوسان گیری روزانه سخت تر میشه. پس دیگه نمی تونید صرفاً با حدس و گمان یا شنیده ها، سرمایه گذاری کنید. باید حسابی روی تحلیل بنیادی شرکت ها وقت بذارید. ببینید شرکت واقعاً چقدر ارزش داره، سودآوری اش چطوره، طرح های توسعه اش چیه و چشم اندازش روشنه یا نه. هرچی بنیادی تر فکر کنید، توی بازار با دامنه نوسان محدود، موفق تر خواهید بود.
2. توجه به حجم مبنا و نقدشوندگی سهام: دامنه نوسان پایین، می تونه روی حجم مبنا و نقدشوندگی سهام تاثیر بذاره. وقتی دامنه نوسان کمه، ممکنه سهم ها به راحتی صف خرید یا صف فروش بشن و حجم مبناشون پر نشه. پس، موقع خرید حواستان به سهم هایی باشه که نقدشوندگی خوبی دارن و توی صف های طولانی گیر نمی کنن. سهم هایی که بازارشون فعاله و حجم معاملاتشون بالاست، انتخاب های بهتری هستن.
3. مدیریت ریسک هوشمندانه و تعیین حد ضرر: همیشه، چه بازار رو به رشد باشه و چه رو به پایین، مدیریت ریسک رو جدی بگیرید. برای هر معامله ای، یک حد ضرر (Stop Loss) منطقی تعیین کنید. اگه سهم به اون قیمت رسید، بدون تعلل ازش خارج بشید. دامنه نوسان، یک ابزار کنترلیه، اما نمی تونه جلوی همه ضررها رو بگیره. شما خودتون باید حواستان به سرمایه تان باشه.
4. آموزش مداوم و به روزرسانی دانش بورسی: بورس مثل اقیانوسه و هر روز چیز جدیدی برای یاد گرفتن داره. با این تغییرات جدید دامنه نوسان و قوانین مختلف، همیشه باید خودتان را به روز نگه دارید. مقاله های آموزشی بخونید، وبینارها رو دنبال کنید، از مشاورهای مالی کمک بگیرید و هر چیزی که لازم دارید رو یاد بگیرید.
5. صبر و دید بلندمدت: توی بازاری که دامنه نوسان داره، ممکنه سهمی که خریدید، توی کوتاه مدت اونقدر که انتظار دارید رشد نکنه یا حتی نوسانات کمی داشته باشه. اینجا صبر و دید بلندمدت خیلی مهم میشه. اگه روی سهمی با بنیادی خوب سرمایه گذاری کرده اید، بهش فرصت بدید تا توی بلندمدت ارزش خودش رو نشون بده.

خلاصه کنم، دامنه نوسان جدید بورس، یک واقعیت توی بازار ماست. به جای اینکه ازش شاکی باشیم یا نادیده اش بگیریم، باید یاد بگیریم چطور باهاش کنار بیایم و حتی به نفع خودمون ازش استفاده کنیم. دانش، تحلیل، مدیریت ریسک و صبر، کلیدهای موفقیت توی این بازی هستند.

جمع بندی: دامنه نوسان، محافظ و محدودکننده

تا اینجا با هم مفصل در مورد دامنه نوسان جدید بورس صحبت کردیم. دیدیم که این محدودیت ها، هم مثل یک محافظ برای بازار عمل می کنن و جلوی هیجانات کاذب و سقوط های ناگهانی رو می گیرن، و هم می تونن مثل یک محدودکننده، پویایی و نقدشوندگی بازار رو تحت تاثیر قرار بدن. یاد گرفتیم که دامنه نوسان برای انواع دارایی ها و بازارهای بورس و فرابورس، اعداد متفاوتی داره و هر چند وقت یک بار هم تغییراتی توی این اعداد اعمال میشه، مثل تغییرات اخیر در سال های 1403 و 1404. فهمیدیم که چطور قیمت پایانی روز قبل، نقش اصلی رو توی تعیین دامنه نوسان روز بعد ایفا می کنه و توی چه شرایط خاصی (مثل افشای اطلاعات مهم یا گره معاملاتی) ممکنه این محدودیت ها برداشته بشن یا دو برابر بشن.

یک نکته کلیدی که باید توی ذهنمان نگه داریم اینه که چه با دامنه نوسان و چه بدون اون، بازار سرمایه یک دنیای پویاست که نیاز به آموزش مداوم و به روزرسانی دانش داره. درک کامل قوانین جدید، به خصوص قوانین جدید دامنه نوسان، برای اینکه بتونیم تصمیمات آگاهانه بگیریم و توی این بازار موفق باشیم، از نون شب هم واجب تره. با اینکه دامنه نوسان می تونه گاهی اوقات جلوی رشد سریع سهام رو بگیره، اما از طرفی هم مثل یک چتر نجات برای سرمایه ما عمل می کنه. پس، بهترین کار اینه که با چشم باز و با استفاده از دانش و تحلیل، توی این بازار پرفراز و نشیب حرکت کنیم.