موسیقی با فقه و سیاست گذاری چه رابطه ای دارد؟

آفتاب نیوز :

هنر موسیقی، یکی از هنر های تاثیرگذار است که در جریان انقلاب اسلامی با مبارزات مردمی همراه شد و انواع سرود های انقلابی همزمان با حرکت های مبارزاتی مردم ایران تولید، پخش و بین توده های مردم رواج یافت. با این حال، پیروزی انقلاب اسلامی، فصل جدیدی از فعالیت های موسیقی در ایران را رقم زد. دو عامل مهم این تغییر را می توان اولا تلاش برای حاکمیت فقه شیعه و شریعت اسلامی بر ضوابط فعالیت های هنری و سیاست گذاری های فرهنگی در کشور و ثانیا تغییر محسوس در آرایش میدان تولیدات موسیقی به واسطه مهاجرت بسیاری از هنرمندانی دانست که پیش از انقلاب، بخش بزرگی از بازار موسیقی را در اختیار داشتند. هر دو عامل، مستقیما تحت تاثیر پیروزی انقلاب و تحول بنیادین در مناسبات حاکم بر تولید محصولات فرهنگی و هنری قرار داشت. با این حال، با استقرار نظام جمهوری اسلامی، حرکت های نوینی هم در عرصه موسیقی شروع شد که در آن، ارتباط عمیقی بین موسیقی، فقه و سیاست گذاری وجود داشت. در ارتباط با این موضوع، اخیرا سومین نشست گفت وگوی تخصصی موسیقی، فقه و سیاست گذاری، با موضوع تجربه پژوهی مدیریت فرهنگ و هنر با حضور مهدی کلهر، مشاور رسانه ای محمود احمدی نژاد، رییس جمهور وقت و مشاور سابق سازمان صداوسیما به میزبانی حجت الاسلام محمدعلی حیدری در سالن اوستا حوزه هنری برگزار شد.

مدیران در اوایل انقلاب چگونه موسیقی را مدیریت می کردند؟

شروع این برنامه به صحبت های حجت الاسلام محمدعلی حیدری، دبیر نشست، اختصاص داشت که در مقدمه بحث، هدف از برگزاری این نشست را بازگویی و موشکافی خاطرات، نکات و تجارب مدیریتی کلهر در طی این سال ها عنوان کرد و گفت: «ابتدا موضوع حمایت روحی و اجتماعی مدیر از موسیقی دانان و دیگر هنرمندان بررسی می شود.» وی در ادامه صحبت های خود یادآوری کرد: «مدیر باید خود را حامی هنرمند بداند و این حمایت را صورت دهد و یا عرض ارادت و تشکر کند و قدردان زحمات آنان باشد.» حجت الاسلام حیدری در ادامه خطاب به میهمان این نشست پرسش خود را این گونه مطرح کرد: «مدیران فهیم در اوایل انقلاب چگونه اهالی و جریان موسیقی را با توجه به بازخورد مردمی مدیریت می کردند؟ با ذکر خاطرات خود مربوط به مرحوم استاد محمدرضا لطفی، موسیقی دان و آهنگ ساز، لطفا پاسخ دهید.» سخنران برنامه، مهدی کلهر، در ابتدای صحبت های خود گفت: «نکته ای که در خصوص مدیریت هنر ذکر کردید، بسیار حایز اهمیت است. در هفته گذشته در چهل و سومین نشست سالانه روسای مراکز استانی حوزه هنری شرکت کردم که موضوع آن نشست، مدیریت هنری بود. در طی دو جلسه این موضوع را به طور مفصل بررسی کردیم. توصیه می کنم صوت آن جلسه را تهیه و از آن استفاده کنید.» وی مدیریت هنری را یکی از سخت ترین انواع مدیریت در جهان دانست و یادآوری کرد: «هیچ مدیریتی به سختی آن نیست، زیرا موضوع هنر و هنرمند موضوع بسیار پیچیده و غیر متعارفی است. هنرمند ویژه است و روانشناسی دشواری دارد. قطعا زمان این جلسات نمی تواند جهت پرداختن کامل و جامع به این موضوع کافی باشد. مدیریت هنری نیاز به نشست های سالیانه دارد که حوزه هنری آن را برگزار می کند و بهتر است که آن را ادامه دهد، زیرا مشکلات این عرصه در زمان های مختلف، متفاوت جلوه می کند.»

با توصیه شهیدان بهشتی، رجایی، باهنر و آقای غفوری وارد این عرصه شدم

این کارشناس و مشاور رسانه ای و هنری، زمان ورود خود به وزارت آموزش و پرورش به عنوان مشاور هنری را سال 1358 عنوان کرد و افزود: با توصیه شهیدان بهشتی، رجایی، باهنر و آقای غفوری وارد این عرصه شدم. به این دلیل که سرود دارای جنبه های کاملا سیاسی، اجتماعی، پرورشی و فرهنگی بود، آن را در اولویت امور کاری ام قرار دادم. البته قبل از انقلاب نیز در این عرصه فعالیت داشتم. در ابتدای ورودم به آموزش و پرورش قصد برگزاری کلاس های سرود برای دانش آموزان، از پایه اول ابتدایی به بالا را داشتم تا محصولات فاخر و ملی به ثمر برسد. در آن زمان رییس دانشکده هنر های زیبا دانشگاه تهران آقای لطفی بود و من او را می شناختم. به این جهت که بنده موسیقی دان و آهنگساز نبودم، برای برپایی کلاس سرود و فعالیت جدی در این عرصه او را دعوت کردم. او بسیار آدم متشخص و وزینی بود. قبل از انقلاب چند اثر از او در جشن هنر شیراز با خوانندگی خانم پریسا و مرحوم شجریان اجرا شده بود. مرحوم لطفی به دیدار من آمد و با او صحبت کردم و به او گفتم موزیسین نیستم و سواد آن را ندارم، اما می خواهم سرود ها و دیگر موسیقی ها به جای ارمنی خوانی، فواصل و بوی ایرانی بودن بدهد و قایلم باید از حالت بزمی که از دوران قاجار به ارث رسیده خارج شود. او هم صحبت های من را تایید و قبول کرد. در جلسه دوم متوجه شدم از منظر سیاسی عضو حزب توده است. من به او ساده و صریح گفتم توده ای نیستم و عضو شورای شش نفره فداییان اسلام هستم؛ آیا می توانیم مبتنی بر مشترکات مان همکاری بکنیم؟ او جواب مثبت داد، سخنان من را تایید و قبول کرد و گفت که قبل از انقلاب هم جهت حس گرفتن برای ساخت آهنگ، در تظاهرات خیابانی شرکت کرده است.»

همکاری با لطفی در عرصه موسیقی

در ادامه مهدی کلهر، مشاور هنری وقت وزارت آموزش و پرورش، در خصوص ارتباط و همکاری با لطفی به صحبت های خود ادامه داد. او لطفی را بر خلاف دیگر هنرمندان دارای روحیه شکننده همچون مرحوم شجریان نمی دانست و افزود: او دارای روحیه قوی بود و خود را برای مواجه با هر اتفاقی آماده کرده بود. علم لطفی از حس او در کارش، نسبت به سایر هنرمندان بالاتر بود. متاسفانه اکثر هنرمندان ما غیر از هنر خود چیزی نمی دانستند و تاریخ کشور و احزاب را هم نمی شناختند. خیلی ساده می شد هنرمندان مشهور ما را فریب داد و از آنان سوء استفاده کرد، که آمریکا این را فهمیده بود، اما لطفی این طور نبود. او حتی پس از رفتن به آمریکا و سپس بازگشتن از آنجا تنها به سراغ من آمد و من را تنها کسی عنوان کرد که دوستش دارد و علت این دوست داشتن را صداقت و دروغ نگفتن من به خودش بیان کرد.

خیلی از مدیران، ارزش هنرمندان را بر عکس دشمنان نمی داند

وی در رابطه با حمایت از هنرمندان افزود: «حق خواهی مدیر برای هنرمند، هزینه دارد، اما پاداش و جایزه نیز دارد که آن را خداوند می دهد. جزاکم الله خیرا. من قولی که نمی توانستم به آن عمل کنم را نمی دادم و با صداقت این مسیله را با هنرمند در میان می گذاشتم. بسیاری از مدیران نگاه بالا به پایین دارند. زمانی که کارشان با هنرمند تمام شود، رابطه، احترام و ارزش قایل شدن برای هنرمند را هم تمام می کنند. این نوع مدیریت منتظر است تنها دیگران ریسک و خطر کنند و خود در حاشیه امن باقی می مانند. این زرنگی نیست، بلکه بردن آبرو نظام است.» این مشاور رسانه ای و هنری با شرح سنت تالیف قلوب در دین اسلام و بیان رویداد تاریخی فتح مکه با عنوان «یوم المرحمه» به ریشه دینی داشتن حمایت لازم از هنرمندان استناد کرد و افزود: «خیلی از مدیران، ارزش هنرمندان را بر عکس دشمنان نمی داند و دشمنان جهت ضربه زدن از آن ها سوء استفاده می کند. انسان و مدیر متکبر و مستکبر نمی تواند چیزی یاد بگیرد و ارزش ها را بشناسد. مدیر باید تواضع داشته باشد و مدیریت را بار و وزر بداند.»