گمانه زنی های رسانه ای همزمان با سفر گروسی به تهران/ مذاکرات هسته ای مقدمه احیای برجام خواهد بود؟

رسول سلیمی: در حالی مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی به تهران سفرکرده که ایرنا گزارش داد او پس از دیدار با وزیر امور خارجه کشورمان عنوان کرده که پیشنهادهایی را درباره روند اجرای توافق با ایران برای حل وفصل مسایل پادمانی موسوم به بیانیه چهارم مارس ارایه کرده است. خبرگزاری دولت همچنین اعلام کرد در پی این توافق، جلساتی در سطح کارشناسی برگزار شد و با تعاملات انجام شده، چندین موضوع فنی بین ایران و آژانس حل وفصل شده است.

هفته گذشته محمد اسلامی رییس سازمان انرژی در حاشیه نشست هفتگی هییت دولت طی سخنانی درباره سفر گروسی به تهران گفت: ما درباره مسایل پادمانی با شکلی که وضع شده همواره در حال تعامل و گفتگو با آژانس بوده ایم و این مسایل از زمان آغاز تاکنون پیرامون 4 مکان بوده که 2 مکان آن حل و فصل شده و درباره 2 مکان دیگر در حال تبادل نظر هستیم. اسلامی خاطرنشان کرد: ما ورود هیچ یک از بازرسان آژانس به ایران را ممنوع نکردیم و هم اکنون هم بیش از 130 نفر از بازرسان آژانس مجاز هستند که برای بازرسی در ایران حضور داشته باشند و بر همین اساس هم بازرسی های آژانس در چارچوب پادمان از سایت های ایران در جریان است.

سفر عالی رتبه ترین مقام آژانس بین المللی انرژی هسته ای به ایران در آستانه برگزاری نشست شورای حکام، توجه رسانه ها را به خود جلب کرده است. برخی تحلیلگران معتقدند این سفر اقدامی پیشگیرانه برای جلوگیری از تصویب هرگونه قطعنامه علیه ایران است و گروهی دیگر معتقدند سفر گروسی به ایران به تنش زدایی از موارد ابهام در پرونده هسته ای ایران کمک خواهد کرد.

در این سفر رافایل گروسی ضمن دیدار با مسیولان کشور و رییس سازمان انرژی اتمی، در نخستین کنفرانس علوم و فنون هسته ای در شهر اصفهان شرکت کرد.

در همین حال، گروسی در پستی در شبکه ایکس با اشاره به دیدار خود با حسین امیر عبداللهیان و علی باقری کنی، معاون سیاسی وزارت خارجه، خبر داد که «پیشنهادات عملی» را برای احیای بیانیه مشترک تهران و آژانس در اسفند 1401، باهدف «احیای روند اعتمادسازی و افزایش شفافیت» مطرح کرده است. علی باقری نیز در دیدار با گروسی به این نکته اشاره کرد که «فعالیت های صلح آمیز هسته ای جمهوری اسلامی ایران همواره در چارچوب تعهدات بین المللی از جمله معاهده عدم اشاعه است.»

گروسی در بدو ورود به تهران مورد استقبال بهروز کمالوندی معاون و سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران قرار گرفت و قرار است با رییس سازمان انرژی اتمی نیز دیدار کند. رییس سازمان انرژی اتمی پس از جلسه هییت دولت تاکید کرد که مطمین است مذاکرات در سفر مدیرکل آژانس، «به رفع ابهامات» کمک می کند و ابراز امیدواری کرد که روابط تهران با آژانس تقویت شود.

در همین حال، آژانس بین المللی انرژی اتمی چند ماه پیش در گزارشی محرمانه که خبرگزاری فرانسه نسخه ای از آن را مشاهده کرده بود، اعلام کرد که ذخایر تخمینی اورانیوم غنی شده ایران به 27 برابر حد تعیین شده در توافق برجام رسیده است.

تلاش برای رفع سوء تفاهمات میان ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی در حالی صورت می گیرد که نظرسنجی ها در امریکا حکایت از آن دارد که ترامپ رقیبی جدید برای بایدن است، از هم اکنون، موقعیت او را در انتخابات ریاست جمهوری امریکا با خطر مواجه کرده است. براین اساس بازگشت ترامپ به کاخ سفید به معنای افزایش فشار نهادهای بین المللی بر ایران خواهد بود که هدف مشروعیت زدایی از برنامه هسته ای ایران و نمایش آن به مثابه برنامه ای نظامی را دنبال خواهد کرد.

بازنمایی خطرناکی که در ایران نیز طرفدارانی دارد و از جمله آنها جواد کریمی قدوسی نماینده نزدیک به جبهه پایداری مهم ترین تشکیلات سیاسی حامی دولت سیزدهم است که در هفته های گذشته با انتشار ویدیویی و تکرار و تایید ادعاهای قبلی گفته بود که کارشناسان اتمی ایران می گویند قادرند با تغییراتی در تاسیسات اتمی طی نصف روز میزان غنی سازی اورانیوم را از 60 درصد، به 90 درصد که موردنیاز استفاده در سلاح اتمی است برسانند که به گفته او آژانس بین المللی انرژی اتمی هم از آن مطلع است.

در همین راستا رافایل گروسی در مصاحبه ای با دویچه وله، ضمن این ادعا که ایران نه ماه ها بلکه چند هفته با داشتن اورانیوم کافی برای تولید یک بمب اتمی فاصله دارد، اما این به آن معنا نیست که ایران در آن فاصله زمانی سلاح هسته ای دارد یا خواهد داشت، گفته بود که نمی توان نتیجه مستقیم گرفت که ایران اکنون سلاح اتمی دارد. به رغم همکاری های ایران با آژانس، گروسی در این مصاحبه همچنین مدعی شد آژانس سطح دسترسی لازم در ایران را ندارد و به همین دلیل سوالات زیادی مطرح است.

این در شرایطی است تلاش مضاعفی از سوی جمهوری خواهان حامی ترامپ در کنگره برای گره زدن برنامه هسته ای ایران به سرنوشت جنگ اوکراین و همکاری های سیاسی و نظامی ایران از روسیه وجود دارد. در این راستا تحلیل تغییر رفتار اعضای 5+1 که نقش مهمی را در انعقاد برجام داشتند، اهمیت خواهد داشت. کشورهایی که اکنون در میدان جنگ غزه و اوکراین در طرف اسراییل و اوکراین و در مقابل حماس و روسیه ایستادند.

اما رفتار بایدن در ماه های منتهی به انتخابات امریکا حکایت از تمایل پنهان برای احیای توافق برجام دارد. پیش از حمله موشکی ایران به اسراییل، نشریه انگلیسی آی در گزارشی نوشته بود که بایدن همه گزینه ها را «روی میز» نگه می دارد و در نظر دارد تا توافق برای جلوگیری ایران از تولید سلاح های هسته ای به عنوان بخشی از تلاش های دیپلماتیک گسترده تر برای جلوگیری از جنگ همه جانبه در خاورمیانه را احیا کند.

این نشریه انگلیسی که به محافل دیپلماتیک در لندن نزدیک است در ادامه با اشاره به موضوع احیای برجام نوشته بود که کاخ سفید در حال بررسی توافق هسته ای جدید با ایران درازای لغو برخی تحریم های اقتصادی علیه تهران است تا از یک جنگ تمام عیار در منطقه جلوگیری کند. پس از انتشار این گزارش روزنامه کویتی الجریده نیز که مدعی انتشار اخبار محرمانه در منطقه است در خبری قابل توجه نوشت که ممکن است در آینده ای نه چندان دور مذاکرات مستقیم میان ایران و آمریکا درباره برجام نیز آغاز شود.

این در حالی است که حسین امیرعبداللهیان در آستانه سفر گروسی به ایران در گفتگوی تلفنی با جوزپ بورل، مسیول سیاست خارجی اتحادیه اروپا برخی طرف های مذاکرات برای احیای برجام را «زیاده خواه» دانست و گفت: «همکاری آژانس و ایران در مسیر خوب قرار دارد و ما از سفر رافایل گروسی مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی به ایران استقبال می کنیم.»

سفر گروسی به تهران از ظرفیت خوبی برای رفع ابهامات آژانس انرژی اتمی برخوردار است و در کوتاه مدت می تواند به جلوگیری از صدور قطعنامه علیه ایران کمک کند. اما در بلندمدت آنچه وضعیت پرونده هسته ای ایران را متمایز از سال های قبل خواهد کرد، متغیرهای سیاسی دیگر همچون مواضع اروپا و اسراییل در جنگ غزه و اوکراین خواهد بود. زمینه ای سیاسی که متغیر کلان دیگری را پیش رو دارد و آن انتخابات امریکا است که در صورت پیروزی ترامپ، آغازگر دومینوی تحولات در پرونده هسته ای خواهد بود.

311213