وصیت نامه را چگونه باید نوشت

وصیت نامه، سند مهمی است که به شما اجازه می دهد بعد از فوتتان، تکلیف اموال، بدهی ها و حتی کارهای مهمی که دوست دارید انجام شود را مشخص کنید تا هم خیالتان راحت باشد و هم از اختلافات احتمالی بین بازماندگان جلوگیری شود. برای نوشتن یک وصیت نامه معتبر، باید به چند نکته حقوقی و شرعی اساسی دقت کنید که در ادامه کامل به شما می گوییم چطور این کار را مرحله به مرحله انجام دهید.

تاحالا به این فکر کردید که بعد از ما، سرنوشت اموال و دارایی هامون چی میشه؟ یا حتی اگه یه سری کارها رو دوست داریم بعد از فوت مون انجام بشه، چطور باید مطمئن بشیم که انجام میشن؟ خب، اینجا یه سند جادویی به اسم «وصیت نامه» به کمکمون میاد! وصیت نامه فقط یه کاغذ معمولی نیست، یه جور آرامش خاطر برای خودمون و یه نقشه راه برای عزیزانمونه تا بعد از ما، دچار سردرگمی و اختلاف نشن.

این قضیه اونقدر مهمه که هم تو دین اسلام و هم تو قوانین کشورمون کلی روش تاکید شده. همه ما دوست داریم که اگه خدایی نکرده اتفاقی افتاد، خواسته های ما به بهترین شکل عملی بشه و یه دعوا و درگیری بر سر تقسیم ارث و میراث بین خانواده مون پیش نیاد. اگه شما هم دنبال این هستید که چطوری یه وصیت نامه بنویسید که هم از نظر قانونی معتبر باشه، هم شرعیات توش رعایت شده باشه و هم حرف دلتون رو دقیق و روشن بزنه، جای درستی اومدید. تو این مقاله، قراره با هم از صفر تا صدِ نوشتن یه وصیت نامه مطمئن رو یاد بگیریم.

وصیت نامه چیه اصلا؟ بیایید با هم بشناسیمش!

قبل از اینکه دست به قلم بشیم، بهتره یه سری اصطلاحات رو بشناسیم. اینجوری وقتی جلوتر می ریم، گیج نمیشیم و می دونیم درباره چی صحبت می کنیم.

وصیت نامه: تعریف ساده و کاربردی

وصیت نامه در واقع یه سند قانونیه که به ما اجازه میده بگیم بعد از اینکه ما نبودیم، با اموال و دارایی هامون (هم مادی و هم معنوی) چکار کنن. این یعنی هم می تونیم بگیم که فلان ملک به کی برسه یا فلان مبلغ پول برای کی باشه، هم می تونیم بگیم که مثلاً بعد از من، فلان کار خیریه رو انجام بدید یا مراقب فرزندان صغیرم باشید. خلاصه اینکه، وصیت نامه یه جور سند برای مدیریت بعد از فوت ماست.

شاید بپرسید فرق وصیت نامه با چیزهای دیگه مثل هبه یا صلح عمری چیه؟ تفاوت اصلی اینه که وصیت نامه فقط بعد از فوت شما اعتبار پیدا می کنه. یعنی تا وقتی زنده اید، هر وقت خواستید می تونید وصیت نامه تون رو عوض کنید یا حتی کلا لغوش کنید. اما مثلاً تو هبه یا صلح عمری، انتقال مالکیت همون موقع انجام میشه یا شرایطش از زمان عقد قرارداد شروع میشه.

بازیگران اصلی وصیت نامه: موصی، موصی له، وصی و ناظر

توی هر وصیت نامه، چند نفر نقش اصلی رو بازی می کنن که خوبه باهاشون آشنا بشیم:

موصی (وصیت کننده): کیه و چی لازم داره؟

خب موصی کسیه که وصیت نامه رو می نویسه. یعنی همون شما! برای اینکه وصیت نامه ای که می نویسید معتبر باشه، موصی باید یه سری شرایط رو داشته باشه:

• عاقل باشه: یعنی بتونه درست فکر کنه و بفهمه چی داره مینویسه. اگه کسی دچار جنون باشه، وصیتش معتبر نیست.
• بالغ و رشید باشه: یعنی از نظر قانونی به سن بلوغ رسیده باشه و بتونه دارایی هاش رو درست مدیریت کنه. معمولاً ۱۸ سالگی رو ملاک رشد در نظر می گیرن.
• با اختیار کامل وصیت کنه: یعنی هیچ کس مجبورش نکرده باشه که وصیت نامه رو بنویسه یا محتوای خاصی توش قرار بده.

موصی له (کسی که براش وصیت میشه): کی می تونه باشه؟

موصی له همون شخص یا اشخاصی هستن که شما تصمیم می گیرید بعد از فوتتون، چیزی بهشون برسه یا کاری براشون انجام بشه. مثلاً ممکنه یکی از ورثه باشه، یا یه دوست یا حتی یه موسسه خیریه. نکته مهم اینه که موصی له باید در زمان وصیت یا بعد از فوت موصی، وجود داشته باشه یا قابل وجود باشه. یعنی نمی تونید برای یه نفری که هنوز به دنیا نیومده و حتی پدر و مادرش هم معلوم نیستن، وصیت کنید.

وصی (اجراکننده وصیت): وظایف و شرایطش چیه؟

وصی کسیه که شما انتخابش می کنید تا بعد از فوتتون، کارهایی که توی وصیت نامه گفتید رو انجام بده. مثلاً اگه وصیت کردید فلان مبلغ به یه خیریه داده بشه، وصی این کار رو انجام میده. شرایط وصی هم مثل موصی مهمه:

• عاقل و بالغ و رشید باشه: همون شرایطی که برای موصی گفتیم.
• مورد اعتماد شما باشه: چون قراره کارهای مهمی رو انجام بده، باید کسی باشه که بهش اطمینان دارید.
• اهلیت قانونی برای انجام اون کار رو داشته باشه: مثلاً اگه قراره مال التجاره رو مدیریت کنه، نباید ممنوع المعامله باشه.
• قبول وصایت کنه: وصی می تونه این مسئولیت رو قبول نکنه. پس بهتره از قبل باهاش صحبت کنید و رضایتش رو بگیرید.

وظایف وصی دقیقاً همون چیزهایی هست که شما تو وصیت نامه تون مشخص می کنید. مثلاً ممکنه وصی رو فقط برای یه کار خاص انتخاب کنید، یا اختیارات گسترده ای بهش بدید که تمام امور مالی شما رو بعد از فوت اداره کنه.

ناظر: یه چشم سوم برای اطمینان بیشتر

گاهی اوقات، برای اینکه خیال وصیت کننده کاملاً راحت باشه و مطمئن باشه که وصی وظایفش رو درست انجام میده، یه نفر رو هم به عنوان ناظر تعیین می کنن. ناظر، کار وصی رو زیر نظر می گیره و مطمئن میشه که وصیت ها دقیقاً مطابق با خواست موصی انجام میشن. البته انتخاب ناظر الزامی نیست، اما اگه حس می کنید لازمه، می تونید این کار رو هم بکنید.

انواع وصیت نامه: کدوم به کار شما میاد؟

وصیت نامه ها از جنبه های مختلفی تقسیم بندی میشن. مهمترینش اینه که بفهمیم از نظر ماهیت چه فرقی با هم دارن و از نظر قانونی چند نوع وصیت نامه داریم.

وصیت از نظر ماهیت: تملیکی یا عهدی؟

این تقسیم بندی به این برمی گرده که شما دقیقا چی رو دارید وصیت می کنید. قراره یه مال رو به کسی بدید یا قراره یه کاری انجام بشه؟

وصیت تملیکی: وقتی می خوایم مالکیت چیزی رو بدیم

وصیت تملیکی یعنی اینکه شما بعد از فوتتون، مالکیت یه مال مشخص یا منفعت اون رو (مثلاً حق استفاده از یه خونه برای ۱۰ سال) به یه نفر دیگه منتقل می کنید. مثلاً می گید ماشینم بعد از من برای پسرم باشه یا سود حاصل از اجاره این مغازه به مدت ۵ سال به خواهرم تعلق بگیره.

• نمونه ها: انتقال مالکیت یک خانه، مبلغ مشخصی پول، سهام شرکت، طلا و جواهرات.
• کاربرد: برای تقسیم بخشی از دارایی ها بین افراد غیر از وراث قانونی یا تغییر سهم الارث در حد یک سوم.

وصیت عهدی: وقتی می خوایم یه کاری انجام بشه

وصیت عهدی یعنی شما یه نفر رو (همون وصی رو) مامور می کنید که بعد از فوتتون، یه سری کارها رو انجام بده. این کارها می تونن مالی باشن یا غیرمالی. مثلاً می گید وصی من مسئول پرداخت بدهی های من و انجام مراسم تدفینم باشه یا مراقب فرزندان صغیرم باشه تا وقتی به سن قانونی برسن.

• نمونه ها: تعیین قیم برای فرزندان صغیر، پرداخت خمس و زکات، برگزاری مراسم خاص، انجام امور خیریه، رسیدگی به بدهی ها.
• کاربرد: برای مطمئن شدن از انجام کارهای خاصی که برای شما مهمه و می خواید حتماً بعد از فوتتون انجام بشن.

وصیت از نظر شکل قانونی: خودنوشت، محضری، سری

حالا بریم سراغ اینکه وصیت نامه از نظر شکل نوشتاری و قانونی چند نوعه. این بخش خیلی مهمه چون اعتبار وصیت نامه به همین شکلی که نوشته میشه بستگی داره. قانون امور حسبی سه نوع وصیت نامه رو به رسمیت شناخته:

وصیت نامه خودنوشت: سادگی و اما و اگرهاش

این نوع وصیت نامه ساده ترین و دم دست ترین حالته. خود شما با دست خط خودتون می نویسیدش. اما یه سری شرایط اساسی داره که اگه رعایت نشه، ممکنه بعداً دچار مشکل بشید:

• تماماً به خط شما باشه: یعنی حتی یه کلمه هم نباید توسط کس دیگه ای نوشته شده باشه.
• تاریخ دقیق داشته باشه: روز، ماه و سال رو باید حتماً بنویسید. این خیلی مهمه، چون اگه چند تا وصیت نامه خودنوشت داشته باشید، آخرین تاریخ ملاک عمله.
• امضای شما رو داشته باشه: باید با امضای خودتون، وصیت نامه رو تایید کنید.

مزایا: خب مشخصه، هر وقت بخواید می تونید بنویسید یا تغییرش بدید. نیازی به دفترخونه و هزینه اش هم ندارید.

معایب: متاسفانه اعتبارش به اندازه وصیت نامه محضری نیست. یعنی بعد از فوتتون، ورثه یا هر کس دیگه ای ممکنه ادعا کنه که این دست خط یا امضای شما نیست و اون وقت باید توی دادگاه ثابت بشه که این وصیت نامه مال شماست. این فرآیند میتونه طولانی و پردردسر باشه.

نکات نگارشی: حتماً همه چیز رو واضح و خوانا بنویسید. از ابهامات دوری کنید. چک لیست اطلاعات ضروری رو که جلوتر میگیم، برای این نوع وصیت نامه دقیق رعایت کنید.

وصیت نامه محضری (رسمی): اعتبار بالا، اما کمی تشریفات

وصیت نامه محضری همون وصیت نامه رسمیه که توی دفتر اسناد رسمی تنظیم میشه. این نوع وصیت نامه، قوی ترین و معتبرترین نوع وصیت نامه است و کمترین احتمال اختلاف رو داره.

• ویژگی ها: توسط سردفتر اسناد رسمی و با حضور شما تنظیم میشه و به محض امضا، اعتبار کامل قانونی داره.
• مراحل:
1. باید با مدارک شناسایی (کارت ملی) و اگه وصیت مالیه، با مدارک مربوط به اون مال (سند ملک، مشخصات حساب بانکی و…) به دفتر اسناد رسمی مراجعه کنید.
2. خواسته ها و وصایای خودتون رو به سردفتر اعلام می کنید.
3. سردفتر وصیت نامه رو تنظیم و برای شما می خونه تا تایید کنید.
4. شما و سردفتر و گاهی شاهدها (اگر لازم باشه) اون رو امضا می کنید.
• مزایا:
• اعتبار غیرقابل خدشه: دیگه هیچ کس نمی تونه منکر صحت وصیت نامه بشه.
• عدم نیاز به اثبات: بعد از فوت، نیازی به اثبات اصالت اون تو دادگاه نیست.
• ضمانت اجرا: از لحاظ قانونی، محکم و قابل اجراست.
• حفظ محرمانه بودن: محتوای وصیت نامه تا زمان فوت شما محرمانه باقی می مونه.
• معایب: نیاز به صرف هزینه و وقت برای مراجعه به دفتر اسناد رسمی داره.

هزینه تنظیم وصیت نامه محضری: هزینه تنظیم وصیت نامه محضری هر ساله توسط کانون سردفتران و دفتریاران مشخص میشه. مثلاً در سال ۱۴۰۳، این مبلغ حدود ۱,۵۰۰,۰۰۰ ریال (۱۵۰ هزار تومان) اعلام شده بود. البته این مبلغ می تونه تغییر کنه.

وصیت نامه سری: یه جور وصیت نامه محرمانه

وصیت نامه سری یه جور تلفیق از وصیت نامه خودنوشت و رسمیه. یعنی شما خودتون وصیت نامه رو می نویسید (میتونه به خط خودتون باشه یا کس دیگه ای براتون بنویسه، اما حتماً باید امضای شما رو داشته باشه) و بعد اونو مهر و موم می کنید و می برید به اداره ثبت اسناد یا دفتر اسناد رسمی و اونجا به عنوان امانت سپرده میشه.

• تعریف و نحوه تنظیم: وصیت نامه رو می نویسید، امضا می کنید، می ذارید توی یه پاکت و مهر و مومش می کنید. بعد با مدارک شناسایی به اداره ثبت یا دفتر اسناد رسمی می رید و اونو به مسئول مربوطه تحویل میدید. مسئول مربوطه روی پاکت رو می نویسه وصیت نامه فلان شخص و تاریخ و امضا می کنه.
• شرایط خاص: اگه بی سواد باشید یا نتونید حرف بزنید، باید حتماً وصیت نامه رو به خط خودتون بنویسید و امضا کنید و در حضور مسئول دفتر رسمی، روی پاکت بنویسید که این وصیت نامه شماست.
• مزایا و معایب: مزیتش اینه که محتویاتش تا زمان فوت شما کاملاً سری می مونه و کسی از اون خبردار نمیشه. اما از معایبش اینه که بعد از فوتتون، مثل وصیت نامه خودنوشت، ممکنه نیاز به اثبات اصالت اون باشه.

وصیت نامه عادی و شرعی: اشاره ای کوتاه

غیر از این سه نوع اصلی، گاهی اوقات از وصیت نامه عادی و شرعی هم صحبت میشه.
وصیت نامه عادی به وصیت نامه ای میگن که هیچ کدوم از شرایط سه نوع بالا رو نداشته باشه؛ مثلاً نه تماماً به خط شما باشه، نه تو دفتر اسناد رسمی تنظیم شده باشه، نه مهر و موم شده باشه. این نوع وصیت نامه اعتبار قانونی کمی داره و معمولاً فقط با حضور حداقل دو شاهد معتبره و اثباتش خیلی سخته. معمولاً تو شرایط اضطراری (مثل زمان جنگ یا حوادث طبیعی) که دسترسی به دفترخونه نیست، ممکنه کسی وصیت نامه عادی بنویسه.
وصیت نامه شرعی هم به وصیت نامه ای گفته میشه که توش به واجبات دینی مثل خمس و زکات یا نماز و روزه قضا تاکید شده باشه و معمولاً برای تنظیم اون با یه عالم دینی مشورت می کنن.

یادتون باشه که اعتبار و محکم بودن وصیت نامه، کاملاً به نوع تنظیم اون برمی گرده. وصیت نامه محضری مثل یه سنگ بنای محکمه که تکون نمی خوره، اما وصیت نامه های دیگه ممکنه چالش های خودشون رو داشته باشن.

قدم به قدم: چطوری یه وصیت نامه بی دردسر بنویسیم؟

حالا که انواع وصیت نامه رو شناختیم، بریم سراغ بخش عملی کار. اینجا می خوایم یه راهنمای مرحله به مرحله بهتون بدیم که چطوری یه وصیت نامه دقیق و کامل بنویسید.

آماده سازی قبل از شروع: چی ها رو باید بدونیم؟

قبل از اینکه قلم به دست بگیرید، بهتره یه سری چیزا رو از قبل آماده کنید و تصمیماتتون رو بگیرید. اینجوری کارتون خیلی راحت تر میشه:

1. لیست کامل دارایی ها و بدهی ها:
• اموال منقول و غیرمنقول: همه چی رو بنویسید! از خونه و زمین و ماشین گرفته تا حساب بانکی، سهام، طلا و حتی وسایل باارزش خونه. جزئیات دقیقشون رو هم یادداشت کنید (مثلاً شماره پلاک ثبتی ملک، شماره حساب بانکی و…).
• بدهی ها و تعهدات: ببینید به کی چقدر بدهکارید. مهریه همسر، وام بانکی، اقساط، حق الناس، خمس و زکات و هرچیزی که فکر می کنید یه دین بر گردنتونه رو بنویسید.
• مطالبات: اگه از کسی پولی طلب دارید یا مالی به شما برمی گرده، اونا رو هم لیست کنید.
2. کی قراره ذینفع باشه؟
• مشخص کنید که هر کدوم از اموال یا کارهایی که وصیت می کنید، قراره به دست کی برسه. اسم کامل، کد ملی و نسبت اون فرد با خودتون رو بنویسید.
• یه نکته خیلی مهم: شما فقط می تونید در مورد یک سوم از کل اموالتون وصیت کنید. اگه بیشتر از این مقدار وصیت کنید، اون مقدار مازاد فقط با رضایت وراث بعد از فوت شما معتبره. پس حواستون به این محدودیت باشه.
3. انتخاب وصی (اگه لازمه):
• اگه وصیت عهدی دارید (یعنی می خواید کاری انجام بشه)، باید یه وصی انتخاب کنید.
• با وصی مورد نظرتون صحبت کنید و مطمئن بشید که این مسئولیت رو قبول می کنه و مورد اعتمادتون هست.

بخش های اصلی وصیت نامه: چی رو کجا بنویسیم؟

حالا که همه چی آماده است، بریم سراغ ساختار اصلی وصیت نامه:

1. معرفی خودتون و اعلام سلامت عقل:

وصیت نامه رو با این جملات شروع کنید: اینجانب [نام کامل شما] فرزند [نام پدر] به شماره شناسنامه [شماره شناسنامه] و کد ملی [کد ملی]، متولد [تاریخ تولد] ساکن [آدرس دقیق] در کمال صحت عقل و سلامت جسم و با اراده کامل و بدون هیچ گونه اکراه و اجباری، اقدام به تنظیم این وصیت نامه می نمایم.

2. سهم الارث و دارایی ها: شفاف و دقیق

اینجا لیستی از اموالی که می خواید وصیت کنید رو با جزئیات کامل بنویسید و مشخص کنید که هر کدام به چه کسی می رسد.
مثلاً: یک دستگاه آپارتمان به آدرس [آدرس دقیق] با پلاک ثبتی [شماره پلاک] را پس از فوت اینجانب به فرزندم [نام و نام خانوادگی فرزند] واگذار می نمایم.
یا مبلغ [مبلغ به عدد و حروف] ریال از موجودی حساب بانکی شماره [شماره حساب] در بانک [نام بانک] را به خواهرم [نام و نام خانوادگی خواهر] هبه می کنم.
اگه شرط و شروطی هم برای انتقال مال دارید، مثلاً به شرط ادامه تحصیل تا مقطع دکترا، حتماً ذکر کنید.

3. بدهی ها و دیون: سنگینی بار رو کم کنید

لیست بدهی هاتون رو کامل بنویسید و اگه لازم بود، مشخص کنید از چه محلی باید پرداخت بشن.
مثلاً: مبلغ [مبلغ به عدد و حروف] ریال به آقای [نام و نام خانوادگی طلبکار] بابت [دلیل بدهی] بدهکار هستم که باید از محل [مثلاً فروش فلان سهم یا موجودی حساب بانکی] پرداخت شود.
یا مبلغ خمس و زکات و سایر وجوهات شرعی به عهده اینجانب، پس از فوت از ثلث دارایی ام پرداخت شود.

4. وصایای غیرمالی: کارهایی که دوست دارید بعدتون انجام بشه

این بخش برای وصیت عهدیه. یعنی کارهایی که وصی باید انجام بده.
مثلاً: وصی اینجانب، آقای/خانم [نام وصی] را مامور می کنم تا فرزندان صغیرم [نام فرزندان] را تا رسیدن به سن قانونی، سرپرستی کرده و اداره اموالشان را بر عهده گیرد.
یا مراسم کفن و دفن و سایر مراسم مذهبی اینجانب مطابق با موازین شرعی و عرف محل، توسط وصی محترم انجام شود.
اینجا می تونید توصیه های اخلاقی و معنوی به خانواده تون هم بنویسید.

5. تعیین وصی و ناظر (اگه دارید):

اگه وصی یا ناظر تعیین کردید، اینجا مشخصات کاملشون (نام، کد ملی، آدرس) رو بنویسید و اگه لازم بود، حدود اختیاراتشون رو هم دقیق مشخص کنید.
مثلاً: اینجانب آقای/خانم [نام و نام خانوادگی وصی] فرزند [نام پدر] به کد ملی [کد ملی] را به عنوان وصی خود جهت اجرای کلیه وصایای این وصیت نامه تعیین می نمایم.

6. امضا و تاریخ: مهر تایید نهایی

این بخش خیلی مهمه. حتماً در انتهای وصیت نامه بنویسید: این وصیت نامه در تاریخ [روز] [ماه] سال [سال به عدد و حروف] هجری شمسی، در کمال صحت و سلامت عقل تنظیم گردید. و بعد امضای خوانای خودتون رو بزنید.

7. شاهدها: اگه وصیت نامه تون عادیه

اگه وصیت نامه خودنوشت یا عادی دارید، بهتره که چند نفر شاهد هم زیرش رو امضا کنن. هرچند برای وصیت نامه خودنوشت الزامی نیست، اما وجود شاهدها بعداً به اثبات صحت وصیت نامه کمک می کنه. شاهدها باید بالای ۱۸ سال باشن، عاقل و معتمد باشن.

نکات طلایی برای یه وصیت نامه بی عیب و نقص

• زبان روشن و صریح: از جملات پیچیده و کلمات دوپهلو دوری کنید. وصیت نامه باید طوری باشه که هر کسی بخوندش، دقیقا بفهمه منظور شما چی بوده.
• بازنگری منظم: زندگی ما در حال تغییره. ممکنه دارایی هاتون عوض بشه، یا خواسته هاتون. هر چند سال یک بار، وصیت نامه تون رو بخونید و اگه لازمه، اون رو به روزرسانی کنید. (یادتون باشه آخرین وصیت نامه ملاکه.)
• نگهداری امن: وصیت نامه تون رو یه جای امن نگه دارید که هم گم نشه و هم به دست افراد غیرمجاز نیفته. اگه وصیت نامه محضریه که خیالتون راحته، اما اگه خودنوشته، یه جای مطمئن (مثلاً صندوق امانات بانک) نگه دارید.
• اطلاع رسانی به افراد مورد اعتماد: حداقل به یک یا دو نفر از اعضای خانواده یا دوستان مورد اعتمادتون بگید که وصیت نامه دارید و کجاست. اینجوری بعد از فوتتون، کسی دنبالش نمی گرده.

چالش های حقوقی و نکات پنهان وصیت نامه: حواستون باشه!

بریم سراغ یه سری مسائل حقوقی که ممکنه تو مسیر وصیت نامه نویسی باهاشون برخورد کنیم و دونستنشون خیلی مهمه.

قانون یک سوم: سقف وصیت نامه چقدره؟

یکی از مهمترین قوانین در مورد وصیت نامه، محدودیت یک سوم یا همون ثلثه. یعنی شما فقط می تونید در مورد یک سوم (۱/۳) از کل اموال و دارایی هاتون وصیت کنید. اگه بیشتر از این مقدار وصیت کنید چی میشه؟ اون قسمت مازاد، فقط در صورتی معتبره که ورثه شما بعد از فوتتون، اون رو تایید و «تنفیذ» کنن. اگه تنفیذ نکنن، اون مقدار اضافه باطل میشه و بین ورثه تقسیم میشه. فلسفه این قانون هم اینه که وراث قانونی از حقشون محروم نشن.

پس اگه می خواید مثلاً دو سوم اموالتون رو به یه نفر غیر از ورثه بدید، بهتره این کار رو در زمان حیاتتون انجام بدید (مثلاً با هبه یا صلح عمری) تا بعداً دچار مشکل نشید. البته این یک سوم فقط شامل وصیت تملیکی میشه؛ در وصیت عهدی، یعنی انجام کارهایی مثل پرداخت بدهی یا کفن و دفن، اولویت با انجام اون کارهاست و معمولاً تا سقف یک سوم از اموال موصی برای انجام اونها هزینه میشه.

ابطال وصیت نامه: چه زمانی بی اثر میشه؟

گاهی اوقات ممکنه یه وصیت نامه از نظر قانونی بی اعتبار باشه و دادگاه اون رو باطل کنه. دلایل ابطال وصیت نامه می تونه اینا باشه:

• عدم اهلیت موصی: اگه ثابت بشه که وصیت کننده در زمان تنظیم وصیت نامه، عاقل، بالغ یا رشید نبوده (مثلاً مجنون، صغیر یا سفیه بوده)، وصیت نامه اش باطله.
• وصیت بر مال غیر: اگه شما درباره مالی وصیت کنید که اصلاً مال شما نیست (مثلاً مال دولت یا مال همسایه تون!)، اون بخش از وصیت نامه باطله.
• محروم کردن وراث از ارث: طبق قانون، نمی تونید هیچ کدوم از وراث قانونی تون رو به طور کامل از ارث محروم کنید. اگه چنین وصیتی بکنید، باطله. البته این فرق می کنه با اینکه از یک سوم دارایی تون به کسی غیر از وراث بدید، اون دیگه محروم کردن نیست.
• تضاد دو وصیت نامه: اگه چند تا وصیت نامه با تاریخ های مختلف داشته باشید و مفادشون با هم فرق کنه، آخرین وصیت نامه که از نظر زمانی بعد از بقیه نوشته شده، معتبره و وصیت نامه های قبلی باطل میشن.
• رجوع موصی از وصیت: شما تا آخرین لحظه حیاتتون می تونید از وصیت نامه تون برگردید (یعنی اونو باطل کنید یا تغییرش بدید). اگه ثابت بشه که شما از وصیت قبلیتون رجوع کردید، اون وصیت باطله.
• وصیت در اثر اکراه یا اجبار: اگه ثابت بشه که وصیت نامه تحت فشار، تهدید یا اجبار نوشته شده، باطله.
• وصیت در اثر خودکشی: اگه کسی در اثر خودکشی فوت کنه و وصیت نامه اش رو درست قبل از اقدام به خودکشی نوشته باشه، این وصیت نامه باطله.

تغییر وصیت نامه: تا وقتی زنده ایم، دستمون بازه!

همونطور که گفتیم، یکی از مزایای وصیت نامه اینه که شما تا زمانی که در قید حیات هستید، هر وقت بخواید می تونید وصیت نامه تون رو تغییر بدید یا حتی کلا لغوش کنید و یه وصیت نامه جدید بنویسید. این یه حق کاملاً شخصیه که تا آخرین نفس همراه شماست.

وصیت نامه و انحصار وراثت: تفاوتشون چیه؟

شاید خیلی ها این دو تا رو با هم اشتباه بگیرن، اما وصیت نامه و انحصار وراثت دو تا چیز کاملاً جدا از همن، ولی به هم مربوطن.
انحصار وراثت فرآیندی قانونیه که بعد از فوت یک نفر انجام میشه تا مشخص بشه ورثه قانونی اون فرد چه کسانی هستن و سهم هر کدوم از اموال چقدره. این کار بر اساس قوانین ارث اسلام و ایران انجام میشه و نیازی به وصیت نامه نداره.
وصیت نامه اما سندی هست که شما توش، برای یک سوم از اموالتون و کارهای مشخصی که می خواید انجام بشه، تعیین تکلیف می کنید.
بعد از فوت، اول انحصار وراثت انجام میشه، ورثه مشخص میشن، بعد وصیت نامه بررسی میشه. اگه وصیت نامه ای وجود داشته باشه و معتبر باشه، اول به وصایای اون عمل میشه (البته در حدود همون یک سوم)، بعد بقیه اموال طبق قوانین ارث بین ورثه تقسیم میشه.

یه نمونه عملی: چطور وصیت نامه خودنوشت بنویسیم؟

برای اینکه بهتر متوجه بشید، اینجا یه نمونه ساده از یه وصیت نامه خودنوشت رو براتون میاریم. یادتون باشه این فقط یه الگوئه و شما باید با توجه به شرایط و خواسته های خودتون اون رو تکمیل کنید.

بند به بند یه وصیت نامه خودنوشت

به نام خداوند بخشنده و مهربان

اینجانب رضا کریمی، فرزند محمد، به شماره شناسنامه ۱۲۳۴۵۶ و کد ملی ۰۰۰۱۱۱۰۰۰۰، متولد ۱۵/۰۲/۱۳۶۰، ساکن تهران، خیابان آزادی، کوچه اول، پلاک ۱۰، در کمال صحت عقل و سلامت جسم و با اراده کامل و بدون هیچ گونه اکراه و اجباری، اقدام به تنظیم این وصیت نامه می نمایم. از خداوند متعال طلب آمرزش و مغفرت دارم و امیدوارم که با انجام این وصیت نامه، آرامش خاطر دنیا و آخرت را برای خود و عزیزانم فراهم آورم.

1. وصایای مالی:
   • تمام حق و حقوق اینجانب از یک دستگاه آپارتمان واقع در کرج، خیابان دانش، کوچه سوم، پلاک ۵ با پلاک ثبتی ۴۵۶/۷۸۹ را که معادل یک سوم از کل دارایی هایم می باشد، به همسرم، خانم مریم احمدی، فرزند علی، به شماره ملی ۰۰۰۲۲۲۰۰۰۰، واگذار می نمایم.
   • مبلغ ۵۰,۰۰۰,۰۰۰ (پنجاه میلیون) ریال از موجودی حساب بانکی شماره ۱۲۰-۱۲۳۴-۵۶۷ در بانک ملی ایران را به برادرم، آقای حسن کریمی، فرزند محمد، به شماره ملی ۰۰۰۳۳۳۰۰۰۰، وصیت می نمایم تا صرف امور خیریه و نیکوکارانه به انتخاب خودشان گردد.
   • یک دستگاه خودروی سواری پژو پارس، مدل ۱۳۹۸، به شماره پلاک ۱۲ایران۳۴۵ب۱۱ را پس از فوت اینجانب به پسرم، علی کریمی، فرزند رضا، به شماره ملی ۰۰۰۴۴۴۰۰۰۰، واگذار می نمایم.
2. وصایای عهدی (غیرمالی):
   • آقای حسن کریمی، فرزند محمد، به شماره ملی ۰۰۰۳۳۳۰۰۰۰ را به عنوان وصی خود تعیین می نمایم تا پس از فوت اینجانب، بر کلیه امور مالی و غیرمالی مربوط به وصایای اینجانب نظارت و آن ها را اجرا نماید. وصی محترم مسئول پرداخت کلیه بدهی های اینجانب (شامل بدهی بانکی به مبلغ ۷۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال به بانک مسکن و حق الناس به مبلغ ۲۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال به آقای سید مهدی حسینی) از محل مابقی دارایی های اینجانب که پس از کسر ثلث باقی می ماند، خواهد بود.
   • نماز و روزه قضا اینجانب که به تعداد ۱ سال نماز و ۱۰ روز روزه می باشد، باید از محل ثلث دارایی ام و توسط وصی محترم به صورت استیجاری ادا شود.
   • اینجانب وصیت می کنم مراسم تدفین و خاکسپاری اینجانب به صورت ساده و مطابق با موازین شرع مقدس اسلام انجام گیرد.
   • از فرزندان و همسر عزیزم می خواهم که همیشه متحد و همدل باشند و یکدیگر را تنها نگذارند.
3. اعلام ابطال وصایای قبلی:

   با تنظیم این وصیت نامه، هرگونه وصیت نامه قبلی که توسط اینجانب تنظیم شده باشد، از درجه اعتبار ساقط و باطل می باشد.

این وصیت نامه در تاریخ بیست و سوم مهر ماه سال هزار و چهارصد و سه (۲۳/۰۷/۱۴۰۳) هجری شمسی، در کمال صحت و سلامت عقل تنظیم گردید.

امضا: [امضای کامل و خوانای شما]

نام و نام خانوادگی موصی: رضا کریمی

نمونه بندهای خاص برای شرایط ویژه

ممکنه شما وصایای خاصی داشته باشید که تو متن بالا نباشه. اینجا چند نمونه دیگه رو میاریم:

• بند وصیت برای امور خیریه: مبلغ [مبلغ به عدد و حروف] ریال از دارایی های اینجانب به موسسه خیریه [نام موسسه] جهت کمک به ایتام/بیماران نیازمند واگذار شود.
• بند وصیت برای تعیین قیم فرزندان صغیر: برای فرزندان صغیرم، [نام فرزند اول] و [نام فرزند دوم]، خانم/آقای [نام و نام خانوادگی قیم] را به عنوان قیم تعیین می نمایم تا مسئولیت سرپرستی و اداره امور مالی آن ها را تا زمان رسیدن به سن قانونی بر عهده گیرد.
• بند وصیت برای پرداخت بدهی های خاص: وصی اینجانب موظف است تمام تلاش خود را جهت وصول مطالبات اینجانب از آقای/خانم [نام فرد بدهکار] به مبلغ [مبلغ] انجام داده و پس از وصول، مبلغ [مبلغ] آن را به [نام شخص/نهاد] پرداخت کند.

این بندها رو می تونید با توجه به نیازهای خودتون به وصیت نامه تون اضافه کنید. نکته مهم اینه که هرچیزی رو که می نویسید، کاملاً واضح و بدون ابهام باشه.

سوالات متداول

آیا وصیت نامه شفاهی اعتبار قانونی دارد؟

وصیت نامه شفاهی معمولاً اعتبار قانونی ندارد، مگر در شرایط اضطراری خاص (مثل جنگ یا حوادث طبیعی) و با حضور حداقل دو شاهد عادل. اما به طور کلی، برای داشتن یک وصیت نامه معتبر و قابل استناد، حتماً باید آن را به صورت کتبی تنظیم کنید.

تا چه حد می توانم اموالم را وصیت کنم؟

شما فقط می توانید در مورد یک سوم (یک ثلث) از کل دارایی های خود وصیت کنید. اگر وصیت شما بیشتر از این مقدار باشد، اجرای آن منوط به رضایت وراث قانونی شما پس از فوتتان خواهد بود.

بهترین مکان برای نگهداری وصیت نامه کجاست؟

برای وصیت نامه محضری که خیالتان راحت است، چون در دفتر اسناد رسمی نگهداری می شود. اما برای وصیت نامه خودنوشت، بهتر است آن را در مکانی امن و محرمانه مانند صندوق امانات بانک یا نزد فردی بسیار مورد اعتماد و امین نگهداری کنید. حتماً به یک یا دو نفر از نزدیکان خود اطلاع دهید که وصیت نامه شما کجاست.

هر چند وقت یک بار باید وصیت نامه را مرور و به روزرسانی کرد؟

توصیه می شود هر چند سال یک بار، یا پس از هر رویداد مهم در زندگی (مثل ازدواج، طلاق، تولد فرزند، خرید و فروش دارایی های عمده)، وصیت نامه خود را مرور و در صورت نیاز، آن را به روزرسانی کنید. این کار به شما اطمینان می دهد که وصایای شما همچنان مطابق با آخرین خواسته ها و شرایط شماست.

تفاوت وصیت نامه و تقسیم ارث قبل از فوت چیست؟

وصیت نامه سندی است که شما در آن برای یک سوم از اموال و انجام امور خاص پس از فوت خود تعیین تکلیف می کنید. اما تقسیم ارث قبل از فوت (مانند هبه یا صلح عمری) به این معنی است که شما در زمان حیات خود، مالکیت بخشی از اموالتان را به دیگران منتقل می کنید و این انتقال بلافاصله یا طبق شرایط قرارداد انجام می شود، نه پس از فوت.

آیا می توان همسر یا فرزندان را از ارث محروم کرد؟

خیر، طبق قانون ایران، نمی توان هیچ یک از وراث قانونی (از جمله همسر و فرزندان) را به طور کامل از سهم الارث قانونی شان محروم کرد. چنین وصیتی باطل است. شما فقط می توانید در مورد یک سوم از اموالتان به نفع هر کسی (حتی غیر از وراث) وصیت کنید.

اگر کسی وصیت نامه نداشته باشد، چه اتفاقی می افتد؟

اگر کسی وصیت نامه نداشته باشد، تمام اموال و دارایی های او (پس از کسر بدهی ها و واجبات شرعی) طبق قوانین انحصار وراثت و ارث اسلام، بین وراث قانونی اش تقسیم می شود. در این صورت، هیچ یک از خواسته های خاص و غیرقانونی فرد (مانند تقسیم متفاوت ارث یا انجام امور خاص) انجام نخواهد شد.

آیا برای وصیت نامه نیاز به وکیل است؟

برای نوشتن وصیت نامه خودنوشت یا حتی مراجعه به دفتر اسناد رسمی، لزوماً نیازی به وکیل نیست. اما اگر دارایی های پیچیده ای دارید، وصایای خاصی دارید یا می خواهید از صحت و اعتبار کامل وصیت نامه خود اطمینان حاصل کنید و از هرگونه ابهام یا مشکل حقوقی پیشگیری کنید، مشاوره با یک وکیل متخصص در امور ارث و وصیت، اکیداً توصیه می شود.

نتیجه گیری: آرامش خاطر برای خودمون و عزیزانمون

رسیدیم به انتهای مسیر! دیدیم که نوشتن وصیت نامه، بر خلاف تصور خیلی ها، فقط یه کار حقوقی خشک و خالی نیست. وصیت نامه در واقع یه جور مسئولیت پذیریه؛ مسئولیت پذیری در قبال خودمون، در قبال آرامش بعد از فوت و در قبال عزیزانمون که بعد از ما ممکنه دچار سردرگمی بشن. با یه وصیت نامه دقیق و معتبر، نه تنها خیالمون از بابت سرنوشت اموال و خواسته هامون راحت میشه، بلکه از بروز کلی اختلافات و کشمکش های خانوادگی هم جلوگیری می کنیم.

به قول معروف، کار امروز رو به فردا نندازیم. چه بهتر که همین امروز، با آگاهی کامل از قوانین و نکات ریز و درشت، برای تنظیم یه وصیت نامه محکم و بی عیب و نقص اقدام کنیم. یادتون باشه، هرچند ما تو این مقاله تمام سعی مون رو کردیم که اطلاعات جامع و کاربردی بهتون بدیم، اما هر وصیت نامه شرایط خاص خودش رو داره. پس برای اطمینان بیشتر و اینکه خیالتون از همه بابت راحت باشه، حتماً با یه متخصص حقوقی مشورت کنید. اینجوری مطمئن میشید که وصیت نامه تون نه تنها معتبره، بلکه دقیقا همون چیزیه که شما می خواید.

آیا سوالی در مورد نحوه نگارش وصیت نامه دارید؟ در بخش نظرات بپرسید!