هزینه دادرسی قرار عدم استماع

هزینه دادرسی قرار عدم استماع دعوا در سال 1404، معمولاً مثل یک دعوای غیرمالی محاسبه میشه. یعنی نگران نباشید، چون این هزینه ربطی به مبلغ اصلی دعواتون نداره و فقط مربوط به اعتراض به تصمیم دادگاه در مورد شکل پرونده شماست. معمولاً از 400 هزار تا 1 میلیون و 800 هزار ریال برای هر مرحله است.

تاحالا شده یک دادخواست تنظیم کنید، کلی وقت و انرژی بذارید و منتظر رسیدگی دادگاه باشید، اما ناگهان با یک قرار عدم استماع روبرو بشید؟ اگر این اتفاق برایتان افتاده، می دانید که چقدر گیج کننده و نگران کننده است. این قرار یعنی دادگاه هنوز به ماهیت دعوای شما نرسیده و اصلاً وارد اصل ماجرا نشده! در واقع، انگار قاضی گفته: لطفاً دعوای شما فعلاً قابل شنیدن نیست! دلیلش هم معمولاً اینه که یک سری موارد شکلی و ظاهری در پرونده یا دادخواست تان رعایت نشده. حالا این وسط، دغدغه هایی مثل هزینه های دادرسی و اینکه چقدر باید بابت اعتراض به این قرار خرج کنید، حسابی ذهن آدم رو مشغول می کنه.

اما نگران نباشید! این مقاله دقیقاً برای همین نوشته شده تا خیالتان را راحت کند. قرار است با هم قدم به قدم، همه چیز را درباره قرار عدم استماع دعوا یاد بگیریم؛ از اینکه اصلاً چی هست و چرا صادر میشه، تا مهم تر از همه، اینکه اگر باهاش روبرو شدید، برای اعتراض یا طرح مجدد دعوا، دقیقاً چقدر باید هزینه کنید. قصد داریم فراتر از حرف های خشک و خالی قانونی، به نکات کاربردی و خودمونی هم اشاره کنیم تا تصمیم گیری برایتان راحت تر باشد. پس، بیایید شروع کنیم و پیچ و خم های این مسیر حقوقی را با هم صاف کنیم.

قرار عدم استماع دعوا: چی هست و چرا مهم است؟

ممکنه اسم قرار عدم استماع دعوا کمی ثقیل و پیچیده به نظر بیاد، ولی نگران نباشید! با یک زبان ساده توضیح میدیم که دقیقاً منظور از این واژه حقوقی چیه و چرا دانستن درباره اش اینقدر برای شما که درگیر یک پرونده قضایی هستید، مهمه.

قرار عدم استماع دعوا یعنی چی؟

بگذارید اینطور بگویم؛ فرض کنید شما برای یک مشکلی به دادگاه مراجعه کرده اید و دادخواستتان را تقدیم کرده اید. اما قبل از اینکه قاضی اصلاً به اصل مشکل شما (یعنی ماهیت دعوا) ورود کنه و ببینه حق با کیه، به دلایلی می گه: این پرونده فعلاً قابل رسیدگی نیست. این فعلاً قابل رسیدگی نیست یعنی همان قرار عدم استماع دعوا.

پس، قرار عدم استماع دعوا یک تصمیم قضاییه که دادگاه به دلیل وجود ایرادات شکلی در دادخواست یا پرونده، رسیدگی به دعوای اصلی رو متوقف می کنه. نکته اصلی اینجاست که دادگاه وارد ماهیت دعوا (اینکه شما حق دارید یا نه) نمی شه. یعنی قاضی هنوز نگفته شما بازنده هستید یا برنده، فقط گفته پرونده تون یک ایرادی داره که باید رفع بشه. این قرار با حکم که تکلیف نهایی دعوا رو مشخص می کنه، فرق داره. همچنین با قرار رد دعوا هم تفاوت های مهمی داره که بعداً بیشتر درباره اش صحبت می کنیم.

چه دلایلی باعث صدور این قرار میشه؟

خب، حتماً می پرسید چه ایراداتی باعث میشه دادگاه چنین قراری صادر کنه؟ دلایل مختلفی وجود داره که بیشترشون به جنبه های شکلی و ظاهری پرونده برمی گرده، نه اصل موضوع دعوا. بیایید چند مورد مهمش رو با هم مرور کنیم:

• عدم اهلیت خواهان یا خوانده: فرض کنید کسی که دادخواست داده، هنوز به سن قانونی نرسیده یا دچار جنونه و بدون قیم یا ولی قانونی اقدام کرده. یا مثلاً کسی که علیهش شکایت شده (خوانده)، اهلیت لازم رو نداره.
• نقص در مدارک و شرایط شکلی دادخواست: مثلاً دادخواست شما یک سری پیوست های مهم مثل کپی سند، قرارداد یا مدارک هویتی رو نداره. یا شاید دادگاه صلاحیت رسیدگی به این پرونده رو نداشته (مثلاً دعوا باید در شهر دیگری مطرح می شد).
• عدم نفع خواهان در طرح دعوا: گاهی اوقات، خواهان با طرح دعوا، نفع حقوقی مشخصی به دست نمیاره. مثلاً کسی که طلبی نداره، از دیگری مطالبه وجه می کنه.
• دعوا متوجه خوانده نیست: یعنی شما از کسی شکایت کرده اید که اصلاً در اون موضوع خاص نقشی نداشته یا مسئول نیست.
• وجود دعوای مشابه (امر مطروحه): اگر قبلاً دقیقاً همین دعوا بین همین افراد و با همین موضوع در دادگاه مطرح شده و هنوز در حال رسیدگیه، دادگاه دوباره بهش رسیدگی نمی کنه.
• عدم قابلیت استماع موضوع دعوا: گاهی اوقات، موضوع اصلی دعوا خودش به لحاظ قانونی قابل طرح نیست. مثلاً مطالبه مالی که از یک منبع نامشروع مثل قمار به دست اومده باشه.

دیدید؟ بیشتر این دلایل، اشکالات فنی و قانونی هستن که با رفع اونها، میشه دوباره پرونده رو جلو برد.

وقتی قرار عدم استماع صادر میشه، چه اتفاقی میفته؟

صدور این قرار، قطعاً یک اتفاق مهم در روند پرونده شماست، اما خوشبختانه به معنای از دست دادن همیشگی حق نیست. بیایید ببینیم چه آثاری داره:

• توقف رسیدگی به دعوای اصلی: خب، واضح ترین اثرش اینه که دادگاه دیگه به اون دعوای شما ادامه نمیده. پرونده تا زمانی که ایرادات رفع بشه، متوقف می مونه.
• عدم ایجاد اعتبار امر مختومه: این نکته خیلی مهمه! برخلاف حکم نهایی که دیگه نمیشه همون دعوا رو دوباره مطرح کرد، قرار عدم استماع اعتبار امر مختومه نداره. یعنی چی؟ یعنی شما بعد از اینکه اشکالات پرونده تون رو رفع کردید، می تونید دوباره همون دعوا رو از نو در دادگاه مطرح کنید. این خودش یک فرصت دوباره به شما میده تا حق تون رو پیگیری کنید.
• تأثیر بر حقوق و زمان بندی خواهان: از طرفی، این توقف رسیدگی می تونه زمان بر باشه و هزینه های اضافی (مثل همین هزینه دادرسی اعتراض) به دنبال داشته باشه. پس بهتره از اول با دقت پیش برید.

در مجموع، این قرار یک جور چراغ قرمزه که به شما میگه ایست، اول ایرادات رو رفع کن بعداً بیا جلو.

خرج و مخارج اعتراض به قرار عدم استماع: دعوایی غیرمالی اما با اهمیت

یکی از مهمترین دغدغه های هر کسی که درگیر پرونده قضایی هست، هزینه هاست. خصوصاً وقتی با یک قرار مثل عدم استماع دعوا روبرو میشید، ممکنه نگران بشید که چقدر دیگه باید خرج کنید. خبر خوب اینه که اعتراض به این قرار، یک دعوای غیرمالی محسوب میشه و هزینه اش نسبت به خیلی از دعاوی مالی، کمتره. بیایید با جزئیات بیشتر به این موضوع بپردازیم.

چرا این اعتراض جزو دعاوی غیرمالی حساب میشه؟

شاید براتون سوال پیش بیاد که دعوای اصلی من مثلاً مطالبه مهریه یا یک مبلغ پول بوده که ماهیت مالی داره، پس چرا اعتراض به قرار عدم استماع، غیرمالی محسوب میشه؟

جوابش خیلی ساده است: وقتی شما به قرار عدم استماع اعتراض می کنید، در واقع دارید به یک تصمیم شکلی از طرف دادگاه اعتراض می کنید. شما به این اعتراض دارید که دادگاه به خاطر یک سری ایرادات ظاهری، اصلاً وارد اصل دعوای شما نشده. این اعتراض شما، روی اصل پول یا مالی که مطالبه می کنید، تاثیر مستقیم نداره. شما فقط می خواهید دادگاه دوباره به پرونده تون نگاه کنه و ایرادات شکلی رو رفع کنه تا به ماهیت دعوا برسید.

همین که موضوع اعتراض، خود ماهیت مالی دعوا نیست و فقط به شیوه رسیدگی و ایرادات ظاهری برمی گرده، باعث میشه که این اعتراض جزو دعاوی غیرمالی قرار بگیره. رویه قضایی و بخشنامه های قوه قضاییه هم همین رو تایید می کنن و اعتراض به چنین قرارهایی رو در ردیف دعاوی غیرمالی دسته بندی می کنن.

تعرفه هزینه دادرسی دعاوی غیرمالی در سال 1404 چقدره؟

حالا که فهمیدیم اعتراض به قرار عدم استماع، یک دعوای غیرمالی حساب میشه، وقتشه که ببینیم تعرفه های مربوط به هزینه های دادرسی در سال 1404 چقدره. البته همیشه یادتون باشه که این تعرفه ها ممکنه در طول سال کمی تغییر کنند، اما معمولاً رقم مشخص و ثابتی دارند. برای سال 1404، معمولاً این هزینه ها به شرح زیر هستند:

مرحله رسیدگی	هزینه دادرسی دعاوی غیرمالی (به ریال)	توضیحات
دادخواست بدوی	400,000 تا 1,800,000	برای طرح اولیه دعوا در دادگاه بدوی
درخواست تجدیدنظر (اعتراض به قرار)	400,000 تا 1,800,000	برای اعتراض به قرارهایی مثل عدم استماع در مرحله تجدیدنظر
درخواست فرجام خواهی	نامشخص (معمولا بالاتر)	برای فرجام خواهی (که معمولا شامل این قرار نیست)
این ارقام بر اساس آخرین تعرفه های اعلام شده یا برآوردهای سالانه هستند و ممکن است تغییر کنند.

پس، اگر قرار عدم استماع علیه شما صادر شده و می خواهید به اون اعتراض کنید، باید هزینه دادرسی مربوط به درخواست تجدیدنظر از قرار رو پرداخت کنید که همونطور که می بینید، در ردیف دعاوی غیرمالی قرار می گیره. این هزینه، خیلی کمتر از هزینه هایی هست که برای دعاوی مالی با مبالغ بالا باید پرداخت بشه.

فرق هزینه اعتراض به قرار عدم استماع با قرار رد دعوا چیه؟

شاید برایتان سوال پیش بیاد که آیا قرار رد دعوا هم همین طور محاسبه میشه؟ بله، از نظر هزینه دادرسی، معمولاً اعتراض به قرار رد دعوا هم مثل قرار عدم استماع دعوا، در دسته دعاوی غیرمالی قرار می گیره و هزینه های مشابهی داره. دلیلش هم باز برمی گرده به ماهیت شکلی بودن هر دو قرار. یعنی هر دو تصمیم دادگاه، به جای ورود به ماهیت اصلی دعوا، به ایرادات یا موانع شکلی پرداخته اند و اعتراض به آن ها هم صرفاً متوجه همین جنبه های شکلی است.

پس، در بحث هزینه ها، زیاد نگران تفاوت این دو قرار نباشید، چون از این جنبه، تقریباً شبیه هم عمل می کنند.

مراحل پرداخت و نکات طلایی برای هزینه ها

وقتی پای هزینه های دادرسی و دادگاه به میان میاد، سوالات زیادی توی ذهن آدم شکل می گیره. چطوری پرداخت کنم؟ اگه پول نداشتم چی؟ اصلاً میشه این هزینه ها رو از طرف مقابل گرفت؟ توی این بخش، قراره به تمام این سوالات جواب بدیم و یک سری نکات کاربردی و طلایی رو براتون روشن کنیم.

چطور هزینه دادرسی رو پرداخت کنیم؟

خوشبختانه این روزها پرداخت هزینه های دادرسی و انجام کارهای قضایی، خیلی راحت تر از قبل شده و بیشترش از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی انجام میشه. مراحلش هم معمولاً اینطوریه:

1. مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: اولین قدم اینه که با مدارک هویتی و دادخواست یا درخواست تجدیدنظرتون به یکی از این دفاتر مراجعه کنید.
2. ثبت دادخواست/درخواست: کارشناسان دفتر، مدارک شما رو بررسی و درخواستتون رو در سیستم ثبت می کنن.
3. تعیین هزینه: سیستم به طور خودکار، بر اساس نوع دعوا (که اینجا غیرمالی هست) و مرحله رسیدگی، هزینه دادرسی رو برای شما مشخص می کنه.
4. پرداخت هزینه: شما می تونید همونجا از طریق کارت خوان یا پرداخت اینترنتی، هزینه رو پرداخت کنید. حتماً شناسه پرداخت رو دقیق چک کنید.
5. دریافت رسید: بعد از پرداخت، یک رسید به شما داده میشه که نشون میده هزینه دادرسی پرداخت شده. این رسید رو برای پیگیری های بعدی حتماً نگه دارید.

یادتون باشه که علاوه بر هزینه دادرسی اصلی، ممکنه هزینه های جانبی هم برای خدمات دفاتر الکترونیک قضایی وجود داشته باشه که اونها هم باید پرداخت بشن.

آیا میشه از پرداخت این هزینه ها اعسار گرفت؟

گاهی اوقات، شرایط مالی اجازه نمیده که هزینه های دادرسی رو پرداخت کنیم. قانون گذار برای حمایت از این افراد، راهکاری به نام اعسار از پرداخت هزینه دادرسی رو پیش بینی کرده. یعنی اگه واقعاً توانایی پرداخت ندارید، می تونید از دادگاه بخواهید که از پرداخت این هزینه ها معاف بشید.

برای این کار، باید یک درخواست جداگانه برای اعسار (یا همزمان با درخواست اصلی) به دادگاه بدید و مدارک لازم برای اثبات عدم تمکن مالی تون رو ارائه کنید. مثلاً شهادت دو نفر شاهد مطلع که از وضعیت مالی شما خبر دارن. دادگاه درخواست شما رو بررسی می کنه و اگه اعسارتون پذیرفته بشه، موقتاً یا دائماً از پرداخت هزینه ها معاف میشید. در این صورت، هزینه ها از محل اعتبارات قوه قضاییه پرداخت میشه و اگه بعداً در دعوای اصلی پیروز شدید، این هزینه ها از طرف مقابل گرفته میشه.

نکته مهم: اگه قبلاً برای دعوای اصلی تون اعسار از پرداخت هزینه دادرسی گرفته بودید و پذیرفته شده، معمولاً این اعسار شامل هزینه های اعتراض به قرار عدم استماع هم میشه. پس نیازی به درخواست مجدد نیست.

آیا میشه هزینه ها رو از طرف مقابل گرفت؟

این یک سوال خوبه که دغدغه خیلی هاست. به طور کلی، اگه شما در دعوای اصلی پیروز بشید و حکم به نفع شما صادر بشه، می تونید از دادگاه بخواهید که تمامی هزینه های دادرسی رو، از جمله همین هزینه هایی که بابت اعتراض به قرار عدم استماع پرداخت کردید، از طرف مقابل (محکوم علیه) پس بگیرید. دادگاه این موضوع رو بررسی می کنه و اگه حق با شما باشه، در حکم نهایی این مورد رو هم ذکر می کنه.

یادتان باشد که پیگیری حقوقی دقیق و مشاوره با یک وکیل متخصص می تواند شانس شما را برای مطالبه هزینه ها از طرف مقابل، به شدت افزایش دهد.

زمان بندی مهم اعتراض رو از دست ندید!

در کارهای حقوقی، زمان بندی حرف اول رو میزنه. برای اعتراض به قرار عدم استماع هم مهلت های قانونی مشخصی وجود داره که اگه از دست بدید، دیگه نمی تونید اعتراض کنید و حق تون از بین میره.

• برای کسانی که در ایران مقیم هستند، مهلت اعتراض به قرار عدم استماع، 20 روز از تاریخ ابلاغ رای بدویه.
• برای کسانی که خارج از کشور مقیم هستند، این مهلت 2 ماهه.

پس، به محض اینکه رای یا قرار به دستتون رسید، حواستون به ساعت و تاریخ باشه! اگه شک دارید یا نیاز به کمک دارید، فوراً با یک وکیل مشورت کنید تا این مهلت های طلایی رو از دست ندید.

بعد از قرار عدم استماع: مسیرهای پیش رو

حالا که قرار عدم استماع صادر شده و شما با تمام ابعادش آشنا شدید، وقتشه که ببینیم چه گزینه هایی برای ادامه راه دارید. اینکه پرونده تون رو برای همیشه کنار بذارید یا با رفع ایرادات، مسیر رو ادامه بدید، تصمیمی کلیدیه. دو راه اصلی پیش روی شماست: اعتراض و تجدیدنظرخواهی یا طرح مجدد دعوا. بیایید هر کدام را با هم بررسی کنیم.

اعتراض و تجدیدنظرخواهی: راهی برای ادامه پرونده

وقتی قرار عدم استماع صادر میشه، اولین و منطقی ترین کاری که می تونید انجام بدید، اعتراض به این قراره. این اعتراض در قالب دادخواست تجدیدنظر مطرح میشه و شما با این کار از دادگاه بالاتر (دادگاه تجدیدنظر) می خواهید که به تصمیم دادگاه بدوی رسیدگی کنه. اما این کار هم قلق های خاص خودش رو داره:

• بررسی دقیق ایرادات: قبل از هر چیز، باید دقیقاً بفهمید که دادگاه بدوی به چه دلیلی قرار عدم استماع رو صادر کرده. ایرادات شکلی اولیه چی بوده که باعث این تصمیم شده؟ این ایرادات رو باید با دقت رفع کنید. مثلاً اگر مدارکی ناقص بوده، اون ها رو تکمیل کنید؛ یا اگر در شرح دادخواست مشکلی وجود داشته، اون رو اصلاح کنید.
• تنظیم دادخواست تجدیدنظر: دادخواست تجدیدنظر باید با دقت و با استناد به دلایل قانونی که نشون میده ایرادات رفع شده یا اصلاً قرار دادگاه بدوی اشتباه بوده، تنظیم بشه. باید ثابت کنید که پرونده شما مستحق رسیدگی در ماهیت است.
• نقش وکیل متخصص: اینجا نقش یک وکیل متخصص واقعاً پررنگ میشه. یک وکیل با تجربه می تونه ایرادات رو دقیقاً شناسایی کنه، دادخواست تجدیدنظر رو به بهترین شکل ممکن تنظیم کنه و با استدلال های حقوقی قوی، شانس شما رو برای قبولی اعتراض در دادگاه تجدیدنظر به مراتب بالا ببره. خودش هم می تواند در جلسات دادگاه تجدیدنظر از حقوق شما دفاع کند.

یادتون باشه که اعتراض به قرار عدم استماع، فقط در صورتی ممکنه که اصل دعوای شما قابلیت تجدیدنظرخواهی داشته باشه. (ماده ۳۳۲ قانون آیین دادرسی مدنی).

طرح دوباره دعوا: شروعی تازه

همانطور که قبلاً گفتیم، یکی از ویژگی های مهم قرار عدم استماع اینه که اعتبار امر مختومه نداره. این یعنی چی؟ یعنی اگر به هر دلیلی نخواستید یا نتونستید به قرار عدم استماع اعتراض کنید (مثلاً مهلت تون گذشته)، باز هم شانس طرح دعوای مجدد رو دارید. این راهکار هم نکات خودش رو داره:

• رفع کامل نواقص: شرط اصلی برای طرح مجدد دعوا اینه که تمام ایرادات و نواقصی که قبلاً باعث صدور قرار عدم استماع شده بود، به طور کامل رفع شده باشه. اگه دوباره با همون ایرادات پرونده رو مطرح کنید، احتمالاً باز هم با همون قرار روبرو میشید و این فقط اتلاف وقت و هزینه است.
• هزینه های دادرسی مجدد: وقتی دعوا رو از نو مطرح می کنید، عملاً یک پرونده جدید باز می کنید. پس باید دوباره تمام هزینه های دادرسی مربوط به مرحله بدوی رو پرداخت کنید. این یعنی هزینه دادرسی جدید، حتی اگر برای دعوای قبلی هم هزینه داده باشید.
• از دست رفتن زمان: طرح مجدد دعوا یعنی کل روند از اول شروع میشه و این می تونه زمان بر باشه و طولانی شدن فرایند قضایی رو به دنبال داشته باشه. به همین دلیل، معمولاً اولویت با اعتراض به قرار عدم استماع است.

انتخاب بین این دو راهکار بستگی به شرایط پرونده شما، میزان ایرادات، مهلت های قانونی و البته هزینه ها و وقتی که می خواهید صرف کنید، داره. بهترین کار اینه که با یک وکیل مشورت کنید تا با بررسی دقیق پرونده تون، بهترین مسیر رو بهتون پیشنهاد بده.

جمع بندی و توصیه های خودمونی

خب، تا اینجا با هم سفر پر پیچ و خم هزینه دادرسی قرار عدم استماع رو طی کردیم و سعی کردیم همه ابعادش رو با زبانی ساده و خودمونی براتون روشن کنیم. از اینکه اصلاً این قرار چی هست و چرا مثل یک علامت ایست در پرونده شما ظاهر میشه، تا مهمترین نکته یعنی هزینه های اعتراض به اون.

چند نکته کلیدی رو همیشه گوشه ذهنتون داشته باشید:

• قرار عدم استماع، پایان راه نیست: این قرار یعنی پرونده شما ایراد شکلی داره، نه اینکه حق با شما نیست. پس ناامید نشید و به فکر رفع ایراد باشید.
• هزینه ها معمولاً غیرمالیه: خبر خوب اینه که اعتراض به این قرار، در دسته دعاوی غیرمالی قرار می گیره و هزینه های دادرسی اش اونقدرها بالا نیست که بخواد مانع پیگیری حق شما بشه.
• مراحل پرداخت سرراسته: با وجود دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، پرداخت هزینه ها و ثبت درخواست ها آسون تر از گذشته شده.
• اعسار یک راهکاره: اگر از پس هزینه ها برنمی آیید، امکان درخواست اعسار وجود داره. حق هیچ کس نباید به خاطر نداشتن پول، پایمال بشه.
• زمان بندی حیاتیه: مهلت های قانونی برای اعتراض رو جدی بگیرید تا حق تون رو از دست ندید.

در نهایت، سیستم قضایی یک دنیای پر از جزئیات و ظرافت های خاص خودشه. هرچقدر هم که ما سعی کنیم موضوعی رو ساده توضیح بدیم، باز هم ممکنه شرایط خاص پرونده شما، نیاز به یک نگاه تخصصی داشته باشه. به همین خاطر، همیشه توصیه می کنیم که برای هر گونه اقدام حقوقی، از جمله مواجهه با قرار عدم استماع، حتماً و حتماً با یک وکیل متخصص مشورت کنید. یک وکیل با دانش و تجربه اش می تونه راهنمای مطمئنی برای شما باشه تا بهترین تصمیم رو بگیرید، از اتلاف وقت و هزینه جلوگیری کنید و با خیال راحت تری دنبال حق تون باشید. به قول معروف، کار را دست کاردان بسپارید تا با کمترین دغدغه به نتیجه دلخواه برسید.