نحوه شکایت از کلاهبرداری اینترنتی

اگر خدای نکرده در فضای آنلاین مورد کلاهبرداری قرار گرفتید، اصلاً ناامید نشید و سریع دست به کار بشید! برای شکایت از کلاهبرداری اینترنتی، کافیه مدارکتون رو جمع آوری کنید و از طریق پلیس فتا یا دفاتر خدمات الکترونیک قضایی اقدام کنید تا حقتون رو پس بگیرید. هرچی زودتر اقدام کنید، شانس بیشتری برای برگردوندن پولتون و شناسایی کلاهبردار دارید.

این روزها که زندگی ما گره خورده به اینترنت و دنیای مجازی، همه مون ممکنه در معرض خطراتی مثل کلاهبرداری اینترنتی باشیم. شاید برای خرید یه محصول هیجان انگیز، سرمایه گذاری پرسود یا حتی یه آگهی استخدام فریبنده، روی یه لینک کلیک کنیم و یک دفعه ببینیم همه چیز دود شده رفته هوا! توی این شرایط، طبیعیه که حسابی کلافه و ناامید بشیم، اما خبر خوب اینه که راه برای احقاق حق بازه و می تونیم پیگیری قانونی کنیم.

توی این مقاله، قرار نیست جملات خشک و رسمی بخونید. می خوایم دوستانه و قدم به قدم بهتون بگیم که اگه خدای نکرده تو دام کلاهبرداری اینترنتی افتادید، چی کار کنید. از اینکه اصلاً کلاهبرداری اینترنتی چیه و چه شکلیه، تا اینکه چطور مدارک جمع کنید، کجا شکایت ببرید، مراحل قانونی چطوره و چقدر طول می کشه تا به نتیجه برسید. پس اگه دنبال یه راهنمای کامل و خودمونی هستید که با زبون ساده همه چیز رو توضیح بده، جای درستی اومدید. بیایید با هم یاد بگیریم چطور از خودمون تو این دنیای مجازی محافظت کنیم و اگه لازم شد، چطور حقمون رو پس بگیریم.

کلاهبرداری اینترنتی چیست؟ (شناخت جرم در فضای مجازی)

شاید فکر کنید کلاهبرداری اینترنتی فقط همون فیشینگ معروفه که لینک جعلی براتون میاد، اما ماجرا خیلی پیچیده تر و گسترده تر از این حرفاست. قبل از اینکه بخوایم شکایت کنیم، باید دقیقاً بدونیم با چه جرمی طرف هستیم. اصلاً کلاهبرداری اینترنتی چیه و از کجا می فهمیم که واقعاً سرمون کلاه رفته؟

تعریف حقوقی کلاهبرداری اینترنتی

به زبون ساده و خودمونی، کلاهبرداری یعنی یه نفر با حقه و دروغ، شما رو فریب بده تا مال یا پولتون رو به دست بیاره. حالا اگه این حقه و فریب تو فضای آنلاین و با استفاده از ابزارهای دیجیتالی مثل اینترنت، گوشی یا کامپیوتر اتفاق بیفته، بهش می گیم کلاهبرداری اینترنتی یا رایانه ای. قانون گذار هم تو ماده ۱۳ قانون جرایم رایانه ای (که تو ماده ۷۴۱ قانون مجازات اسلامی هم هست) و ماده ۶۷ قانون تجارت الکترونیکی، برای این نوع کلاهبرداری ها جرم و مجازات تعیین کرده. مثلاً اگه کسی با دست کاری تو سامانه های رایانه ای، حذف داده ها یا هر کار دیگه ای که سیستم رو مختل کنه، مال یا منفعتی برای خودش یا دیگری به دست بیاره، کلاهبرداری اینترنتی محسوب می شه و مجازات داره.

پس یادتون باشه، هر سوءاستفاده ای که با فریب شما و تو فضای دیجیتال انجام بشه و به ضررتون تموم بشه، می تونه یه جور کلاهبرداری اینترنتی باشه.

انواع رایج کلاهبرداری های اینترنتی

کلاهبردارها همیشه دنبال راه های جدیدی هستن تا از سادگی یا نیاز مردم سوءاستفاده کنن. توی فضای اینترنت هم دستشون برای خلاقیت های شیطانی بازه! در اینجا به چند تا از رایج ترین انواع کلاهبرداری های اینترنتی اشاره می کنیم که حسابی باید حواستون بهشون باشه:

• فیشینگ (Phishing) و برداشت غیرمجاز از حساب بانکی: این یکی رو دیگه تقریباً همه شنیدیم. پیامک هایی که مثلاً از طرف اداره برق، قوه قضائیه، یا سامانه ثنا میان و ازتون می خوان برای یه مبلغ ناچیز قبض یا عوارض رو پرداخت کنید. با کلیک روی لینک، وارد یه صفحه کاملاً شبیه به بانک می شید و اطلاعات کارتتون رو وارد می کنید. اما وای از اون لحظه که ببینید حسابتون خالی شده! این نمونه بارز فیشینگ و برداشت غیرمجازه.
• کلاهبرداری در فروشگاه های آنلاین: شاید یه روز برای خرید یه گوشی یا لوازم آرایشی، از یه سایت یا پیج اینستاگرام خرید کنید و بعد از پرداخت پول، یا اصلاً کالایی به دستتون نرسه، یا یه چیز تقلبی و بی کیفیت بفرستن که با چیزی که سفارش دادید زمین تا آسمون فرق داره.
• وعده های دروغین استخدام و کار در منزل: خیلی ها دنبال کار هستن و کلاهبردارها هم از این نیاز سوءاستفاده می کنن. آگهی های کار در منزل با درآمد بالا که فقط کافیه یه مبلغ اولیه برای ثبت نام یا آموزش بپردازید! در آخر نه کاری هست و نه پول اولیه رو پس می گیرید. گاهی هم اطلاعات حساب بانکی شما رو برای پول شویی استفاده می کنن.
• سرمایه گذاری های جعلی و پانزی: بهتون وعده سودهای نجومی و غیرواقعی می دن که تو هیچ بانک یا موسسه ای پیدا نمی شه. می گن پولتون رو بهشون بدید تا مثلاً تو بازارهای بین المللی یا ارز دیجیتال سرمایه گذاری کنن. اولش شاید یه مقدار سود کم هم بدن تا اعتماد کنید، اما بعد از جمع آوری یه مبلغ هنگفت، ناپدید می شن. این کلاهبرداری ها ممکنه به شکل هرمی هم باشن.
• کلاهبرداری از طریق شبکه های اجتماعی (اینستاگرام، تلگرام، واتس اپ): این روزها کلاهبردارها تو این پلتفرم ها هم فعالن. از طریق دایرکت اینستاگرام، گروه های تلگرام یا پیام های واتس اپ، با وعده های دوستی، عشق، جایزه، فروش محصولات عجیب و غریب یا حتی پیش بینی مسابقات ورزشی، از شما پول می گیرن و غیبشون می زنه. گاهی هم از اکانت دوست یا آشنای شما که هک شده، برای درخواست پول استفاده می کنن.
• سوءاستفاده از رمز پویا و روش های نوین کلاهبرداری: با اینکه رمزهای پویا برای افزایش امنیت اومدن، اما کلاهبردارها با ترفندهای جدید سعی می کنن همین رمز رو هم ازتون بگیرن. مثلاً با تماس تلفنی یا پیامک، خودشون رو اپراتور بانک معرفی می کنن و از شما می خوان که رمز پویا رو براشون بخونید یا تو یه لینک جعلی وارد کنید.

تفاوت کلاهبرداری اینترنتی با سرقت اینترنتی

شاید برای خیلی ها این دوتا مفهوم یه معنی داشته باشن، اما تو قانون فرق های مهمی بینشون هست. سرقت اینترنتی یعنی بدون اینکه شما رو فریب بدن، مستقیم از حسابتون پول بردارن یا اطلاعاتتون رو بدزدن. مثلاً هک کردن یه حساب بانکی و برداشت پول بدون اطلاع صاحب حساب، سرقت محسوب می شه. اما تو کلاهبرداری اینترنتی، پای یه عنصر مهم به اسم فریب وسطه. یعنی کلاهبردار با حقه و دروغ و گول زدن شما، باعث می شه که شما خودتون با پای خودتون، پول یا اطلاعاتتون رو در اختیارش بذارید. به زبان حقوقی، در کلاهبرداری، مال باخته خودش با رضایت (البته رضایت فریب خورده!) مال رو تسلیم کلاهبردار می کنه، در حالی که در سرقت، مال باخته هیچ رضایتی نداره.

اولین قدم ها پس از کلاهبرداری اینترنتی (اقدامات فوری)

شاید الان که دارید این ها رو می خونید، حسابی دست و پاتون رو گم کرده باشید و ندونید باید چی کار کنید. این حس طبیعیه، ولی یادتون باشه که زمان خیلی مهمه! هرچی سریع تر اقدام کنید، شانس برگشت پولتون یا دستگیری کلاهبردار بیشتر می شه. پس بیایید ببینیم بعد از اینکه متوجه کلاهبرداری شدید، باید فوری چه کارهایی انجام بدید:

جمع آوری و مستندسازی مدارک

اینجا مرحله طلاییه! هرچی مدرک و سند بیشتری داشته باشید، کار پلیس و قاضی راحت تر می شه و شانس موفقیتتون بالا می ره. فکر کنید دارید یه پازل رو کامل می کنید که هر قطعه اش، یه مدرکه. پس این کارها رو انجام بدید:

• اسکرین شات از تمامی مکالمات، صفحات وب، و پیامک ها: هر چیزی که بین شما و کلاهبردار رد و بدل شده، از پیام های تلگرام و واتس اپ و دایرکت اینستاگرام گرفته تا ایمیل ها و حتی صفحاتی که توشون اطلاعات وارد کردید، همه رو اسکرین شات بگیرید. حتی اگه صفحه به نظر جعلی میاد، بازم اسکرین شات بگیرید!
• فیش های واریزی و اطلاعات تراکنش بانکی: اگه پولی واریز کردید، فیش واریزیشو، اطلاعات شماره کارت یا شماره حسابی که بهش پول ریختید، کد رهگیری، تاریخ و ساعت دقیق تراکنش رو دقیق یادداشت و حفظ کنید. این ها مهم ترین مدارک شما هستن.
• لینک وب سایت یا آیدی صفحات کلاهبردار در شبکه های اجتماعی: آدرس دقیق سایتی که ازش خرید کردید، لینک کانال یا گروه تلگرام، آیدی پیج اینستاگرام، هر چیزی که کلاهبردار توش فعال بوده رو ذخیره کنید.
• شماره تلفن ها و سایر اطلاعات تماس کلاهبردار: هر شماره تلفن، آدرس ایمیل، یا هر اطلاعات تماسی که از کلاهبردار دارید رو یادداشت کنید.

اطلاع رسانی به بانک

اگه کلاهبرداری مربوط به اطلاعات کارت بانکی شما بود (مثل فیشینگ) یا فکر می کنید اطلاعات کارتتون لو رفته، فوری با بانک خودتون تماس بگیرید و کارتتون رو مسدود کنید. حتی اگه مطمئن نیستید، محض احتیاط این کار رو انجام بدید. بعضی بانک ها سامانه اضطراری دارن که تو ۲۴ ساعت شبانه روز می تونید باهاشون تماس بگیرید.

عدم پاک کردن هیچ مدرکی

حواستون باشه که تحت هیچ شرایطی، حتی اگه کلاهبردار بهتون گفت، هیچ مدرکی رو پاک نکنید. از چت ها گرفته تا ایمیل ها و اسکرین شات ها، همه این ها برای اثبات جرم لازمه و حتی یه اطلاعات کوچیک هم می تونه به پرونده شما کمک بزرگی بکنه. پاک کردن مدارک، فقط به نفع کلاهبرداره!

مراجع صالح برای طرح شکایت کلاهبرداری اینترنتی (کجا شکایت کنیم؟)

حالا که مدارکتون رو جمع کردید و خیالتون از این بابت راحته، وقتشه که بریم سراغ مراجع قانونی. شاید اسم های زیادی به گوشتون خورده باشه مثل پلیس فتا، دادسرا، دفاتر خدمات قضایی و… ولی کدومشون اولویت دارن و باید اول به کدوم مراجعه کنید؟ بیایید با هم ببینیم.

پلیس فتا (پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات)

پلیس فتا، به قول معروف، خط مقدم مبارزه با جرایم سایبریه. وقتی صحبت از کلاهبرداری اینترنتی می شه، اولین جایی که به ذهنتون می رسه، باید پلیس فتا باشه. نقش اصلی این پلیس، تحقیقات اولیه، ردیابی مجرم و جمع آوری اطلاعات فنی مربوط به جرمه. اونا تخصص لازم برای پیدا کردن رد پای کلاهبردارها تو فضای مجازی رو دارن.

روش های ارتباط با پلیس فتا:

• سامانه گزارشات مردمی پلیس فتا (cyberpolice.ir): سریع ترین و راحت ترین راه برای شروع، مراجعه به سایت پلیس فتاست. اونجا می تونید وارد بخش گزارش تخلفات مردمی بشید و فرم رو پر کنید. این کار رو حتی تو خونه هم می تونید انجام بدید.
• تماس تلفنی با شماره ۰۹۶۳۸۰: اگه نیاز به راهنمایی فوری دارید یا می خواید مشاوره بگیرید، می تونید با این شماره تماس بگیرید. کارشناس های پلیس فتا به صورت شبانه روزی پاسخگو هستن.
• مراجعه حضوری به دفاتر پلیس فتا: اگه پرونده تون پیچیده تره، یا مبلغ کلاهبرداری زیاد بوده، یا نیاز به توضیحات بیشتر دارید، می تونید حضوری به یکی از دفاتر پلیس فتا تو شهرتون مراجعه کنید. آدرسشون تو سایت پلیس فتا قابل دسترسه.

دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

بعد از اینکه پلیس فتا تحقیقات اولیه رو انجام داد (یا حتی ممکنه خودشون از شما بخوان که اول به دفاتر قضایی مراجعه کنید)، باید شکایتتون رو به صورت رسمی و حقوقی ثبت کنید. اینجاست که سر و کله دفاتر خدمات الکترونیک قضایی پیدا می شه. این دفاتر، نقش یه پل ارتباطی بین شما و دادگستری رو دارن و نقطه آغاز رسمی برای طرح شکایت کیفری یا حقوقی شما هستن.

نحوه مراجعه و ثبت شکواییه:

برای ثبت شکواییه تو این دفاتر، اول از همه باید تو سامانه ثنا ثبت نام کرده باشید (که جلوتر توضیح می دیم). بعد با مدارکی که جمع کردید و شکواییه (که اونم جلوتر یه نمونه ازش رو می بینید)، به یکی از این دفاتر مراجعه می کنید. اونجا کارمندای دفتر، اطلاعات شما رو ثبت می کنن و پرونده براتون تشکیل می دن. یادتون باشه که یه سری هزینه های دادرسی هم باید اونجا پرداخت کنید. بعد از ثبت، یه کد رهگیری پرونده بهتون داده می شه که باید حسابی ازش نگهداری کنید.

دادسرای جرایم رایانه ای

بعد از اینکه شکایتتون تو دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت شد، پرونده به صورت الکترونیکی یا فیزیکی به دادسرای جرایم رایانه ای ارسال می شه. این دادسرا، یه مرجع تخصصی برای بررسی جرایم مربوط به اینترنت و رایانه ست. بازپرس ها و دادیارهای اینجا، متخصص این پرونده ها هستن و کارشون ردیابی و پیدا کردن مجرمین تو فضای مجازیه. اونا ممکنه دوباره از پلیس فتا بخوان تحقیقات بیشتری انجام بده یا از خود شما بخوان برای ارائه توضیحات و مستندات بیشتر، حضور پیدا کنید.

دادگاه کیفری

اگه تو دادسرا تحقیقات تکمیل شد و بازپرس تشخیص داد که جرم واقعاً اتفاق افتاده و متهم مشخص شده، پرونده با صدور قرار جلب به دادرسی، به دادگاه کیفری ارسال می شه. دادگاه کیفری، مرجع نهایی برای بررسی پرونده و صدور حکم و مجازات برای کلاهبردار شناخته می شه. تو این مرحله ممکنه نیاز به حضور شما تو جلسات دادگاه باشه تا از جزئیات پرونده و ادله ای که دارید، دفاع کنید. قاضی با بررسی همه شواهد و مدارک، حکم نهایی رو صادر می کنه.

مراحل گام به گام نحوه شکایت از کلاهبرداری اینترنتی

حالا که مراجع رو شناختید، بیایید قدم به قدم جلو بریم و ببینیم چطور باید این شکایت رو ثبت و پیگیری کنیم. فرض رو بر این می ذاریم که مدارک لازم رو جمع آوری کردید و آماده شروع فرآیند هستید.

ثبت نام و احراز هویت در سامانه ثنا (ضروری برای کلیه مراحل قضایی)

سامانه ثنا، مثل شناسنامه شما تو سیستم قضائیه. بدون ثبت نام تو این سامانه، عملاً نمی تونید هیچ اقدام حقوقی یا قضائی انجام بدید. همه ابلاغیه های دادگاه و دادسرا، پیامک ها و اطلاع رسانی ها از طریق این سامانه انجام می شه. پس این اولین و مهم ترین قدمه!

چگونگی ثبت نام آنلاین و حضوری:

• آنلاین: می تونید وارد سایت ثنا (sana.adliran.ir) بشید و پیش ثبت نام رو انجام بدید. اطلاعات هویتی و شماره تلفن خودتون رو وارد می کنید.
• حضوری: بعد از پیش ثبت نام آنلاین، باید برای احراز هویت نهایی، با کارت ملی و شناسنامه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کنید. اونجا اثر انگشت شما رو می گیرن و احراز هویت رو انجام می دن. بعد از این مرحله، یه نام کاربری و رمز عبور برای ورود به سامانه ثنا دریافت می کنید.

تنظیم شکواییه کلاهبرداری اینترنتی

شکواییه، همون نامه رسمی شکایته که توش توضیح می دید دقیقاً چی شده و از کی شکایت دارید. این شکواییه باید دقیق، شفاف و مستند باشه تا قاضی و بازپرس بتونن به راحتی موضوع رو متوجه بشن.

نکات مهم در نگارش شکواییه:

• دقیق و شفاف: هرچیزی که اتفاق افتاده رو با جزئیات کامل بنویسید؛ تاریخ، ساعت، نحوه آشنایی با کلاهبردار، مبلغ کلاهبرداری، شماره حساب مقصد، و هر پیام یا لینکی که ازش استفاده شده.
• مستند: تو شکواییه تون، به مدارکی که جمع آوری کردید (مثل اسکرین شات ها و فیش های واریزی) اشاره کنید و بنویسید که اون ها رو ضمیمه پرونده کردید.
• درخواست واضح: مشخصاً درخواست کنید که کلاهبرداری شما پیگیری بشه، مجرم شناسایی و مجازات بشه و مال از دست رفته شما برگردونده بشه.

ثبت شکواییه در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

حالا با مدارک کامل و شکواییه ای که تنظیم کردید، می تونید به نزدیک ترین دفتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کنید. اونجا:

1. تحویل مدارک و شکواییه: شکواییه و کپی مدارکتون رو به کارمند دفتر تحویل می دید. اونا پرونده رو تشکیل می دن.
2. پرداخت هزینه دادرسی: یه مبلغی به عنوان هزینه دادرسی و خدمات قضایی باید پرداخت کنید.
3. دریافت کد رهگیری پرونده قضایی: حتماً و حتماً کد رهگیری پرونده تون رو که تو یه برگه بهتون می دن، با دقت نگهداری کنید. این کد برای پیگیری های بعدی لازم و ضروریه.

(اختیاری اما توصیه شده) ثبت گزارش در سامانه پلیس فتا

با اینکه ثبت شکواییه تو دفاتر قضایی قدم اصلیه، اما ثبت یه گزارش اولیه تو سامانه پلیس فتا (cyberpolice.ir) هم می تونه خیلی کمک کننده باشه. پلیس فتا با این گزارش، ممکنه تحقیقات فنی و سایبری خودش رو شروع کنه و همزمان با فرآیند قضایی، از بعد فنی هم دنبال کلاهبردار بگرده. این کار می تونه سرعت رسیدگی رو بیشتر کنه و اطلاعات بیشتری رو در اختیار دادسرا قرار بده.

نمونه شکواییه کلاهبرداری اینترنتی (قابل شخصی سازی و ویرایش)

برای اینکه کارتون راحت تر باشه، اینجا یه نمونه شکواییه کلاهبرداری اینترنتی براتون آوردیم. می تونید این متن رو کپی کنید و با اطلاعات خودتون پرش کنید. فقط یادتون باشه این یک نمونه کلیه و حتماً با توجه به جزئیات پرونده خودتون، اون رو شخصی سازی کنید.

نمونه شکواییه کلی کلاهبرداری اینترنتی:

ریاست محترم دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان/استان [نام شهرستان/استان]

با سلام و احترام،

اینجانب [نام و نام خانوادگی شاکی] فرزند [نام پدر]، به شماره ملی [شماره ملی]، به نشانی [آدرس کامل] و شماره تلفن [شماره تلفن همراه]، به موجب این شکواییه به استحضار می رساند:

در تاریخ [تاریخ دقیق]، از طریق [مثلاً وب سایت، پیج اینستاگرام، کانال تلگرام، پیامک جعلی] با [نام یا آیدی کلاهبردار، یا اگر ناشناس است بنویسید فرد یا افراد ناشناس] آشنا شدم. ایشان/آنان با فریب و مانورهای متقلبانه، اقدام به [شرح دقیق نحوه فریب و کلاهبرداری، مثلاً فروش کالای تقلبی، وعده سرمایه گذاری پرسود، استخدام با پرداخت وجه اولیه] نمودند.

پس از [شرح دقیق اقدام شما، مثلاً واریز مبلغ [مبلغ کلاهبرداری شده] ریال به شماره کارت/حساب [شماره کارت/حساب کلاهبردار] متعلق به [نام صاحب حساب اگر مشخص است] در تاریخ [تاریخ واریز] یا ارسال اطلاعات شخصی/بانکی خود به لینک جعلی]، متأسفانه متوجه شدم که مورد کلاهبرداری قرار گرفته ام. [شرح بیشتر از وقایع پس از کلاهبرداری، مثلاً فروشنده از پاسخگویی خودداری نمود یا کالا هرگز ارسال نشد یا حساب بانکی بنده خالی گردید].

لذا با توجه به اینکه اقدامات فرد/افراد مذکور، مصداق بارز کلاهبرداری اینترنتی موضوع ماده ۱۳ قانون جرایم رایانه ای و ماده ۶۷ قانون تجارت الکترونیکی (و یا هر ماده قانونی مرتبط دیگر) می باشد، از آن مقام محترم تقاضای رسیدگی، صدور دستورات لازم جهت شناسایی متهم/متهمین، پیگیری کیفری و مجازات قانونی ایشان/آنان، و استرداد مال از دست رفته ام را دارم.

مدارک و مستندات پیوست:

• کپی اسکرین شات از مکالمات و پیام ها (شامل تاریخ و ساعت)
• کپی رسید تراکنش بانکی / فیش واریزی
• لینک وب سایت / آیدی پیج یا کانال کلاهبردار
• (هر مدرک دیگری که دارید)

پیشاپیش از مساعدت و بذل توجه جنابعالی کمال تشکر را دارم.

با احترام فراوان،

[نام و نام خانوادگی شاکی]

[امضا]

[تاریخ]

نکات مهم هنگام تکمیل نمونه شکواییه

• جزئیات دقیق: هرچی جزئیات بیشتری ارائه بدید، کار راحت تره. حتی کوچکترین اطلاعات هم می تونه به درد بخور باشه.
• زبان ساده: شکواییه رو با زبانی ساده و روان بنویسید که هر کسی بتونه متوجه بشه. نیازی به اصطلاحات پیچیده حقوقی نیست، مگر اینکه وکیل داشته باشید.
• مشورت با وکیل: اگه مبلغ کلاهبرداری زیاده یا پرونده تون پیچیده ست، حتماً قبل از ثبت شکواییه با یه وکیل متخصص تو این زمینه مشورت کنید. یه وکیل می تونه شکواییه رو دقیق تر تنظیم کنه و شانس موفقیتتون رو بالا ببره.
• ذکر مواد قانونی: اگه از ماده قانونی خاصی مطمئن هستید، می تونید اون رو ذکر کنید، در غیر این صورت، این بخش رو به مقامات قضایی بسپرید.

روند پیگیری پرونده کلاهبرداری اینترنتی (پس از ثبت شکایت)

تبریک می گم! سخت ترین بخش کار، یعنی جمع آوری مدارک و ثبت شکایت رو انجام دادید. حالا وقتشه که با صبر و حوصله، روند پیگیری پرونده تون رو دنبال کنید. این فرآیند ممکنه کمی زمان بر باشه، اما مهم اینه که شما کار درست رو انجام دادید.

تحقیقات در دادسرای جرایم رایانه ای

بعد از اینکه شکواییه شما ثبت شد، پرونده به دادسرای جرایم رایانه ای فرستاده می شه. اونجا، یه بازپرس یا دادیار مسئول رسیدگی به پرونده شما می شه. کار این ها مثل یه کارآگاهه؛ باید همه مدارک رو بررسی کنن، اگه لازم شد از پلیس فتا بخوان تحقیقات فنی بیشتری انجام بده، و اگه لازم شد از شما برای ارائه توضیحات و مستندات جدید دعوت کنن. ممکنه بخوان با شما صحبت کنن یا ازتون بخوان مدارک بیشتری رو ارائه بدید. پس حواستون به پیامک ها و ابلاغیه های ثنا باشه.

تصمیم دادسرا

بعد از اینکه تحقیقات دادسرا تکمیل شد، بازپرس یا دادیار یه تصمیم مهم می گیره:

• صدور قرار منع تعقیب: این یعنی بازپرس تشخیص داده که یا جرمی اتفاق نیفتاده، یا شواهد کافی برای اثبات جرم وجود نداره، یا کلاهبردار قابل شناسایی نیست. البته این پایان ماجرا نیست و شما می تونید به این قرار اعتراض کنید.
• صدور قرار جلب به دادرسی: این یعنی بازپرس تشخیص داده که جرم اتفاق افتاده، شواهد کافی وجود داره و متهم هم مشخص شده. در این صورت، پرونده برای صدور حکم به دادگاه فرستاده می شه.

رسیدگی در دادگاه کیفری

اگه پرونده شما با قرار جلب به دادرسی به دادگاه کیفری ارسال بشه، یعنی کار جدی تر شده. حالا قاضی دادگاه با بررسی همه مدارک و تحقیقاتی که تو دادسرا انجام شده، و همچنین شنیدن دفاعیات شما و متهم، حکم نهایی رو صادر می کنه. ممکنه چندین جلسه دادگاه برگزار بشه و لازم باشه توشون حضور پیدا کنید و از حقتون دفاع کنید. نتیجه این مرحله، یا محکومیت کلاهبردار به مجازات قانونیه (مثل حبس، جزای نقدی و برگردوندن پول شما) یا تبرئه متهم.

نحوه پیگیری آنلاین وضعیت پرونده

خوشبختانه این روزها دیگه لازم نیست برای پیگیری پرونده تون دائم به دادگستری مراجعه کنید. می تونید با استفاده از سامانه ثنا و کد رهگیری که تو مرحله ثبت شکواییه گرفتید، وضعیت پرونده تون رو آنلاین چک کنید. همه ابلاغیه ها، قرارهای صادر شده و تاریخ جلسات دادگاه تو این سامانه براتون نمایش داده می شه. پس حتماً مرتب این سامانه رو چک کنید.

مدت زمان تقریبی رسیدگی به پرونده ها

متاسفانه نمی شه یه زمان دقیق برای رسیدگی به پرونده های کلاهبرداری اینترنتی گفت، چون عوامل مختلفی روی اون تاثیر می ذارن:

• پیچیدگی پرونده: هرچی پرونده شما پیچیده تر باشه و ردیابی کلاهبردار سخت تر، زمان بیشتری طول می کشه.
• حجم کاری مراجع قضایی: تو بعضی شهرها یا شعب، حجم پرونده ها خیلی زیاده و این می تونه سرعت رسیدگی رو کم کنه.
• سرعت عمل شما: هرچی شما سریع تر مدارک رو جمع آوری کنید و تو پیگیری ها همکاری کنید، کار زودتر پیش می ره.

به طور کلی، ممکنه از ۲ هفته تا چند ماه و حتی بیشتر طول بکشه تا پرونده شما به نتیجه برسه. پس یادتون باشه که صبر و پیگیری مداوم، حرف اول رو می زنه.

نکات مهم برای افزایش شانس موفقیت در شکایت

حالا که با مراحل و مراجع آشنا شدید، بیایید چند تا نکته طلایی رو بهتون بگم که می تونه حسابی تو موفقیت پرونده تون تاثیر بذاره و شانس برگشت پولتون رو بیشتر کنه:

• سرعت عمل: این مهمترین نکته ست! به محض اینکه متوجه کلاهبرداری شدید، وقت رو تلف نکنید. هرچی زودتر شکایت کنید، شانس ردیابی پولتون تو حساب های بانکی و شناسایی کلاهبردار بیشتر می شه. کلاهبردارها معمولاً سریع پول رو جابجا می کنن.
• ارائه اطلاعات دقیق و کامل: حتی جزئیات کوچیک هم می تونه مهم باشه. هر اسکرین شات، هر پیام، هر شماره تلفن و هر آدرس اینترنتی رو دقیقاً ارائه بدید. هیچ چیز رو از قلم نندازید.
• پرهیز از گفتگو یا تهدید کلاهبردار (پس از جمع آوری مدارک): بعد از اینکه مدارکتون رو جمع کردید و تصمیم به شکایت گرفتید، دیگه با کلاهبردار درگیر نشید. تهدید کردن اون ها ممکنه باعث بشه که مدارک خودشون رو پاک کنن یا کلا ناپدید بشن. کار رو به پلیس و قانون بسپرید.
• مشورت با وکیل متخصص: اگه مبلغ کلاهبرداری زیاده یا پرونده تون پیچیده ست، حتماً یه وکیل متخصص تو زمینه جرایم سایبری بگیرید. یه وکیل می تونه شکواییه رو حرفه ای تر تنظیم کنه، راهنمایی های لازم رو بهتون بده و شانس احقاق حقتون رو به شکل چشمگیری افزایش بده.
• صبر و پیگیری مستمر: روند قضایی ممکنه زمان بر و خسته کننده باشه. اما ناامید نشید. مرتباً وضعیت پرونده رو از طریق سامانه ثنا پیگیری کنید و اگه نیاز به حضورتون بود، حتماً به موقع حاضر بشید.

پیشگیری از کلاهبرداری اینترنتی (چگونه قربانی نشویم؟)

همیشه گفتن پیشگیری بهتر از درمانه. تو دنیای آنلاین هم این جمله حسابی کاربرد داره. با رعایت چند تا نکته ساده، می تونید شانس افتادن تو دام کلاهبردارها رو حسابی کم کنید. بیایید ببینیم چطور می تونیم تو فضای مجازی، هوشیار و ایمن باشیم:

• بررسی اعتبار وب سایت ها و فروشگاه های آنلاین:
  • نماد اعتماد الکترونیکی (ای نماد): اگه قراره از یه سایت خرید کنید، حتماً تو پایین صفحه یا تو بخش درباره ما، دنبال نماد اعتماد الکترونیکی باشید. این نماد به این معنیه که سایت مورد تأیید مرکز توسعه تجارت الکترونیکیه.
  • گواهی SSL: آدرس سایت باید با https:// شروع بشه و یه قفل سبز رنگ کنارش باشه. این یعنی اطلاعات شما رمزگذاری می شه و امنیت بالاتری داره.
  • نظرات کاربران: نظرات بقیه کاربرا تو همون سایت یا حتی تو گوگل و شبکه های اجتماعی رو بخونید. اگه نظرات منفی زیاد بود، احتیاط کنید.
• هوشیاری در برابر پیامک ها و ایمیل های مشکوک (فیشینگ):
  • شک به فرستنده: هر پیامکی که از یه شماره شخصی یا ناشناس اومده و توش لینک پرداخت هست، مشکوکه. بانک ها و سازمان های دولتی از طریق شماره های معتبر و مشخص پیامک می دن.
  • بررسی لینک: قبل از کلیک روی هر لینکی، موس رو روش نگه دارید (تو گوشی، انگشتتون رو روش فشار بدید) تا آدرس واقعی لینک رو ببینید. اگه با آدرس اصلی سازمان یا بانک فرق داشت، هرگز کلیک نکنید.
  • درخواست اطلاعات بانکی: هیچ وقت هیچ بانکی از شما نمی خواد که اطلاعات کامل کارت (شماره ۱۶ رقمی، رمز دوم، CVV2 و تاریخ انقضا) رو تو یه لینک وارد کنید یا تلفنی به کسی بگید.
• استفاده از رمزهای عبور قوی و احراز هویت دو مرحله ای:
  • رمز عبور قوی: از ترکیب حروف بزرگ و کوچک، اعداد و نمادها برای رمز عبورهاتون استفاده کنید و هر چند وقت یک بار عوضشون کنید. از رمزهای تکراری برای سایت های مختلف استفاده نکنید.
  • احراز هویت دو مرحله ای (2FA): اگه سایت یا اپلیکیشنی این امکان رو داره، حتماً فعالش کنید. با این کار، حتی اگه رمز عبورتون لو بره، کسی نمی تونه بدون کد تأیید که به گوشیتون میاد، وارد حسابتون بشه.
• عدم افشای اطلاعات شخصی و بانکی:
  • مراقب باشید: تو صفحات نامعتبر، تو چت با افراد ناشناس، یا تو فرم های عجیب و غریب، اطلاعات شخصی (مثل شماره ملی، تاریخ تولد، آدرس) و بانکی خودتون رو وارد نکنید.
  • اطلاعات اضافی: هیچ وقت اطلاعاتی بیشتر از آنچه که برای یک تراکنش یا ثبت نام لازمه، از شما نباید درخواست بشه. اگه حس کردید دارن اطلاعات زیادی ازتون می گیرن، مشکوک بشید.
• بررسی دقیق آگهی ها و پیشنهادات وسوسه انگیز:
  • زیادی خوب بودن : اگه یه پیشنهاد کاری، سرمایه گذاری یا فروش محصول، زیادی خوب به نظر می رسه که واقعی باشه، احتمالاً واقعی نیست! کلاهبردارها از طمع یا نیاز آدما سوءاستفاده می کنن.
  • تحقیق کنید: قبل از اینکه دل به چنین پیشنهاداتی بدید، حسابی تحقیق کنید، اسم شرکت رو تو گوگل جستجو کنید، ببینید سابقه داره یا نه.

سؤالات متداول

شکایت کلاهبرداری اینترنتی چقدر هزینه دارد؟

هزینه های شکایت از کلاهبرداری اینترنتی شامل چند بخشه: اول از همه، هزینه های دادرسی و ثبت شکواییه در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی هست که مبلغ مشخصی داره و هر سال توسط قوه قضاییه اعلام می شه. بعد از اون، اگه وکیل بگیرید، باید حق الوکاله اون رو هم پرداخت کنید که این مبلغ به توافق شما با وکیل، پیچیدگی پرونده و میزان زحمتی که وکیل می کشه، بستگی داره. به طور کلی، نمی شه یه مبلغ ثابت گفت، اما می تونید از دفاتر قضایی یا وکیل خودتون درباره هزینه های جاری پرونده سوال کنید.

آیا امکان برگشت پول کلاهبرداری شده وجود دارد؟

بله، در خیلی از موارد امکان برگشت پول کلاهبرداری شده وجود داره، به خصوص اگه سریع اقدام کنید. وقتی شما شکایت می کنید، پلیس فتا و دادسرا سعی می کنن رد پول رو تو حساب های بانکی بگیرن و اگه پول هنوز تو حساب کلاهبردار یا حسابی که به اون منتقل شده باشه، می تونن دستور مسدودی بدن. هرچی زودتر اقدام کنید، شانس اینکه پولتون هنوز تو دسترس باشه و بشه مسدودش کرد، بیشتره. البته همیشه هم صددرصد نیست، اما با پیگیری جدی، شانس زیادی برای برگردوندن پولتون خواهید داشت.

اگر کلاهبردار ناشناس باشد یا در خارج از کشور فعالیت کند، چطور می توان شکایت کرد؟

حتی اگه کلاهبردار ناشناس باشه یا فکر می کنید خارج از کشور فعالیت می کنه، باز هم باید شکایت کنید. پلیس فتا تخصص لازم برای ردیابی این افراد رو داره. خیلی وقت ها کلاهبردارها از هویت های جعلی استفاده می کنن اما رد پاهای دیجیتالی از خودشون به جا می ذارن. اگه کلاهبردار خارج از کشور باشه، فرآیند کمی پیچیده تر می شه و به همکاری های بین المللی نیاز داره، اما باز هم غیرممکن نیست و باید از طریق مراجع قضایی پیگیری بشه. مهم اینه که ناامید نشید و اقدام کنید.

مجازات کلاهبرداری اینترنتی چیست؟

مجازات کلاهبرداری اینترنتی تو قانون جرایم رایانه ای و قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء، اختلاس و کلاهبرداری مشخص شده. طبق این قوانین، بسته به نوع و میزان کلاهبرداری، مجازات می تونه شامل حبس (از یک تا پنج سال یا حتی بیشتر) و جزای نقدی معادل مال کلاهبرداری شده باشه. علاوه بر این، کلاهبردار موظفه مالی رو که از شما گرفته، بهتون برگردونه.

آیا برای شکایت حتماً به وکیل نیاز دارم؟

خیر، برای ثبت شکایت کلاهبرداری اینترنتی، اجباری به گرفتن وکیل نیست و خودتون می تونید این کار رو انجام بدید. اما همونطور که قبل تر هم گفتیم، اگه پرونده تون پیچیده ست، مبلغ کلاهبرداری زیاد بوده یا احساس می کنید نیاز به کمک تخصصی دارید، حتماً از مشاوره و خدمات یه وکیل متخصص استفاده کنید. وکیل می تونه بهتون کمک کنه که مسیر رو درست برید و از حقوق قانونی تون بهتر دفاع کنید.

تفاوت شکایت به پلیس فتا و دادسرا چیست؟

تفاوت اصلی تو نقش و زمان انجام کاره. شکایت به پلیس فتا (از طریق سایت یا حضوری) بیشتر جنبه گزارش اولیه و شروع تحقیقات فنی و کارآگاهی رو داره. پلیس فتا تخصصش تو ردیابی دیجیتالی و پیدا کردن اطلاعات مجرمه. اما ثبت شکواییه تو دادسرا (که از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی انجام می شه) جنبه رسمی و حقوقی داره و شروع فرآیند قضایی محسوب می شه. دادسرا با بررسی تحقیقات پلیس فتا و مدارک شما، تصمیم می گیره که پرونده برای صدور حکم به دادگاه بره یا نه. پس پلیس فتا بازوی اجرایی دادسرا تو حوزه جرایم سایبریه.

نتیجه گیری

همونطور که دیدید، کلاهبرداری اینترنتی یه اتفاق تلخه، اما پایان راه نیست. با آگاهی، سرعت عمل و پیگیری درست، می تونید حقتون رو پس بگیرید و اجازه ندید کلاهبردارها به راحتی از عملشون سود ببرن. یادتون باشه که اولین و مهم ترین قدم، حفظ خونسردی و جمع آوری دقیق مدارکه. بعد از اون، با مراجعه به پلیس فتا و دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، می تونید مراحل قانونی رو شروع کنید و با صبر و پشتکار، پرونده تون رو تا رسیدن به نتیجه پیگیری کنید. هیچ وقت از احقاق حق خودتون نترسید و ناامید نشید! بیایید با هم، با بالا بردن آگاهی خودمون و بقیه، فضایی امن تر تو دنیای مجازی بسازیم.