مراتع اصفهان در آتش/تخریب زیستگاه‌های طبیعی و کاهش جمعیت گونه‌های بومی

تیکسر اصفهان – عاطفه علیان: سال ۱۴۰۳ شاهد افزایش چشمگیر تعداد و شدت آتش‌سوزی‌ها در مراتع و زیست‌بوم‌های استان اصفهان بوده است. به‌گفته منصور شیشه‌فروش، مدیرکل مدیریت بحران استان، از ابتدای سال جاری تا کنون ۵۳ مورد حریق در عرصه‌های مرتعی، زیست‌محیطی و کشاورزی استان گزارش شده که در مجموع ۱۷۶ هکتار از این اراضی به خاکستر تبدیل شده‌اند. این آمار نگران‌کننده، رشد ۱۷ درصدی را نسبت به مدت مشابه در سال گذشته نشان می‌دهد؛ روندی که با نگاهی به وضعیت جهانی، گویای یک بحران رو به گسترش است.

افزایش آمار حریق‌ها در استان اصفهان

بر اساس داده‌های ارائه شده توسط مدیریت بحران استان اصفهان، سال ۱۴۰۳ تاکنون یکی از پرتکرارترین سال‌ها در وقوع حریق در مراتع بوده است. از جمله موارد اخیر می‌توان به حریق گسترده‌ای که در تاریخ ۱۰ شهریور ماه در مناطق خلج، چهل خانه، قوهک، مانیده و ارتیجان رخ داد، اشاره کرد که در مجموع ۲۵ هکتار از مراتع این مناطق دچار سوختگی شدند. تنها در چهار روز گذشته، پنج حریق دیگر در اراضی مرتعی استان به وقوع پیوسته که در مجموع باعث تخریب ۱۳.۱۴ هکتار از این اراضی شده است.

این در حالی است که در سال گذشته، در بازه زمانی مشابه، تعداد حریق‌های گزارش شده ۴۵ مورد بوده و مساحت سوخته در این حوادث، ۱۵۰ هکتار بود. این افزایش نگران‌کننده در تعداد و شدت حریق‌ها، علی رغم تلاش‌های بی‌وقفه یگان حفاظت از منابع طبیعی و مشارکت فعال مردم و تیم‌های محلی، نشان‌دهنده تشدید بحران در مدیریت مراتع و منابع طبیعی است.

۹۸ درصد از آتش‌سوزی‌های مراتع استان اصفهان تحت تاثیر عوامل انسانی

مطابق با گزارش‌های ارائه شده، ۹۸ درصد از آتش‌سوزی‌های مراتع استان اصفهان ناشی از عوامل انسانی بوده است. روشن کردن آتش در مراتع، رها کردن ته سیگار و کبریت، و حتی باقی گذاشتن بطری‌های آب معدنی و اشیاء صیقلی در طبیعت، از مهم‌ترین دلایل آغاز این حریق‌ها بوده است. به گفته شیشه‌فروش، مدیرکل مدیریت بحران استان اصفهان با توجه به پیش‌بینی‌های انجام‌شده مبنی بر افزایش حضور گردشگران در عرصه‌های طبیعی تا پایان شهریورماه، احتمال وقوع حریق‌های بیشتر در اثر خطاهای انسانی نیز افزایش می‌یابد.

وی می افزاید: علاوه بر عوامل انسانی، تغییرات اقلیمی نیز نقش مهمی در گسترش و شدت حریق‌ها ایفا کرده‌اند. وزش تندبادهای فصلی که به دلیل تغییرات اقلیمی بیشتر و شدیدتر شده‌اند، شرایط را برای گسترش سریع‌تر آتش‌سوزی‌ها فراهم کرده است؛ این وضعیت نه‌تنها مهار آتش را دشوارتر کرده، بلکه باعث گسترش حریق به مناطق جدید نیز شده است.

همچنین، آتش‌سوزی‌های گسترده در ایالت‌های کالیفرنیا و استرالیا نیز باعث تخریب وسیعی از جنگل‌ها و مراتع شد. طبق گزارش سازمان جهانی حفاظت از طبیعت (WWF)، تغییرات اقلیمی یکی از عوامل اصلی افزایش تعداد و شدت آتش‌سوزی‌ها در سراسر جهان است

مدیرکل مدیریت بحران استان اصفهان با بیان اینکه افزایش حریق‌های مراتع و جنگل‌ها، نه‌تنها در ایران بلکه در سطح جهانی نیز به معضلی بزرگ تبدیل شده است، تاکید می کند: به‌عنوان مثال، در سال ۲۰۲۳، جنگل‌های آمازون شاهد بیشترین تعداد آتش‌سوزی‌ها در دهه اخیر بودند. همچنین، آتش‌سوزی‌های گسترده در ایالت‌های کالیفرنیا و استرالیا نیز باعث تخریب وسیعی از جنگل‌ها و مراتع شد. طبق گزارش سازمان جهانی حفاظت از طبیعت (WWF)، تغییرات اقلیمی یکی از عوامل اصلی افزایش تعداد و شدت آتش‌سوزی‌ها در سراسر جهان است.

در این میان، ایران نیز از این روند جهانی مستثنی نیست. تغییرات آب‌وهوایی، کاهش رطوبت خاک و افزایش دما، همراه با افزایش فعالیت‌های انسانی در مناطق حساس، خطر آتش‌سوزی را به‌طور چشمگیری افزایش داده است. مقایسه آمار حریق‌های مراتع اصفهان با مناطقی مانند جنوب اروپا، که در سال‌های اخیر شاهد آتش‌سوزی‌های بی‌سابقه‌ای بوده‌اند، نشان می‌دهد که ایران نیز در مسیر مشابهی قرار دارد.

در این ارتباط نیز شیشه فروش با بیان اینک حریق‌های گسترده در مراتع نه‌تنها به تخریب پوشش گیاهی و کاهش تنوع زیستی منجر می‌شود، بلکه تبعات اقتصادی سنگینی نیز به همراه دارد، می گوید:  مراتع، که منبع اصلی تأمین علوفه برای دامداران محلی هستند، در اثر این آتش‌سوزی‌ها از بین رفته و این امر به کاهش تولیدات دامی و افزایش هزینه‌های تأمین خوراک منجر می‌شود.

تخریب زیستگاه‌های طبیعی حیوانات و گیاهان و کاهش جمعیت گونه‌های بومی

وی ادامه می دهد: همچنین، تخریب زیستگاه‌های طبیعی حیوانات و گیاهان، باعث کاهش جمعیت گونه‌های بومی و مهاجرت گونه‌های دیگر به مناطق امن‌تر می‌شود. این تغییرات در زیست‌بوم‌های محلی می‌تواند به اختلال در چرخه‌های زیستی و حتی انقراض برخی از گونه‌ها منجر شود. علاوه بر این، آتش‌سوزی‌ها باعث افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای شده و به تشدید تغییرات اقلیمی دامن می‌زنند.

مدیرکل مدیریت بحران استان اصفهان تاکید می کند: با توجه به افزایش حریق‌ها در مراتع استان اصفهان، اقدامات پیشگیرانه و نظارت‌های بیشتر به‌عنوان راهکارهای کلیدی برای کاهش وقوع این حوادث مطرح شده‌اند. به گفته شیشه‌فروش، افزایش آگاهی عمومی و آموزش به مردم و گردشگران در مورد خطرات آتش‌سوزی، از جمله مهم‌ترین اقداماتی است که می‌تواند نقش مؤثری در پیشگیری از وقوع حریق‌ها ایفا کند.

 این افزایش حریق‌ها که به‌طور عمده ناشی از عوامل انسانی و تغییرات اقلیمی است، نه‌تنها به تخریب زیست‌بوم‌های محلی و افزایش خطرات اقتصادی و زیست‌محیطی منجر شده، بلکه زنگ خطری برای وقوع بحران‌های بزرگ‌تر در آینده نزدیک است

وی ادامه می دهد: همچنین، تقویت و تجهیز یگان‌های حفاظت از منابع طبیعی، افزایش تعداد ایستگاه‌های نظارتی در مناطق پرخطر، و توسعه سیستم‌های هشداردهنده زودهنگام از جمله راهکارهایی است که می‌تواند به کاهش وقوع حریق‌ها کمک کند.

شیشه فروش با تاکید بر اینکه در سطح کلان‌تر، نیاز به تدوین و اجرای سیاست‌های جامع برای مدیریت منابع طبیعی و مراتع در برابر تغییرات اقلیمی نیز احساس می‌شود، تصریح می کند: این سیاست‌ها باید شامل برنامه‌های پایش و کنترل مستمر، بازسازی و احیای مراتع آسیب‌دیده و ارتقای همکاری‌های بین‌المللی در زمینه حفاظت از زیست‌بوم‌های حساس باشد.

اقدامات فوری و مؤثر برای پیشگیری و کنترل حریق‌ها

آمار و ارقام نگران‌کننده حریق‌های مراتع در استان اصفهان، همراه با مقایسه آن با سال گذشته و وضعیت جهانی، نشان‌دهنده تشدید بحران در مدیریت منابع طبیعی است. این افزایش حریق‌ها که به‌طور عمده ناشی از عوامل انسانی و تغییرات اقلیمی است، نه‌تنها به تخریب زیست‌بوم‌های محلی و افزایش خطرات اقتصادی و زیست‌محیطی منجر شده، بلکه زنگ خطری برای وقوع بحران‌های بزرگ‌تر در آینده نزدیک است.

در این شرایط، اقدامات فوری و مؤثر برای پیشگیری و کنترل حریق‌ها، همراه با ارتقای سطح آگاهی عمومی و تدوین سیاست‌های جامع حفاظتی، ضروری به نظر می‌رسد. تنها از این طریق می‌توان از تخریب بیشتر منابع طبیعی و افزایش خسارات اقتصادی و زیست‌محیطی جلوگیری کرد و مراتع و زیست‌بوم‌های استان را برای نسل‌های آینده حفظ کرد.

46