لزوم توجه به اثرگذاری و نقش آفرینی زنان کمتر دیده شده در کنار زنان نخبه

همایش «زن در تاریخ محلی ایران (پهنه شمال)» از پنج شنبه ۱۸ اردی بهشت ماه در ساری آغاز به کار کرده است. با «مژگان اسماعیلی» دبیر علمی همایش به گفت وگو نشسته ایم.

مژگان اسماعیلی در این گفت وگو به پرسش های خبرگزاری دانشجویان ایران (تیکسر) درباره ماهیت رویداد اهمیت تاریخ محلی در توسعه فردی و اجتماعی زنان و برخی پرسش های دیگر پاسخ داده است.

تیکسر: چه اهدافی در برگزاری این همایش دنبال می شود؟ جامعه هدف این همایش چه کسانی هستند؟

اسماعیلی: انجمن زنان پژوهشگر تاریخ در راستای اهداف علمی خود برای آشنایی و بازشناسی مسائل زنان امکانات فرصت ها و موانع پیش روی آنان حوزه نوینی از مطالعات تاریخی که همان تاریخ محلی است را مد نظر قرار داده است جامعه هدف این همایش عموم علاقمندان به تاریخ ایران و جامعه دانشگاهی که گرایش تاریخی دارند به ویژه پژوهشگران مطالعات زنان هستند.

تیکسر: رویکرد همایش زنان و موضوعات مربوط به آنهاست به نظرتان برگزاری این رویداد چطور می تواند به توسعه فردی و اجتماعی زنان امروز کمک کند؟

اسماعیلی: در واقع رویکرد همایش توجه به تاریخ نگاری زنان است و با توجه به نقش و جایگاه مغفول زنان در تاریخ بدیهی است که پرداختن به آن می تواند به طور مستقیم و از چند جهت در توسعه فردی و به ویژه در توسعه اجتماعی زنان اثرگذارباشد ضمن این که اغلب بستری را برای زنان فراهم می کند تا در کنار رشد اعتمادبه نفس تجربیات موفقیت ها و چالش های خود را به اشتراک بگذارند.

این پژوهشگر ادامه داد: نکته مهم دیگر آن که با افزایش آگاهی و دانش در ارتباط با شرکت کنندگان فرصتی برای شبکه سازی پیدا می کنند که موجب رشد شخصی حرفه ای و توسعه مهارت آن ها می شود و از سوی دیگر مخاطبان وسیع تری را نسبت به مسائل زنان حساس می کند که درنهایت موجب تشویق نهادهای دولتی و غیردولتی درخصوص مسائل مطروحه درباره  نقش و جایگاه زنان از گذشته تا دوران معاصرمی شود. به طورکلی این رویدادها می توانند تغییرات معناداری را در هر دو سطح فردی و اجتماعی ایجاد کنند.

تیکسر: اهمیت تاریخ شفاهی و محلی در نوشتن تاریخ زنان چیست؟ به عبارتی چطور تاریخ محلی می تواند به دیده شدن نقش زنان در شکل گیری تاریخ کمک کند؟

اسماعیلی: ما می توانیم جزیی نگارانه تر به تاریخ بپردازیم با توجه به کوچک تر شدن گستره جغرافیایی با تمرکز بر تاریخ محلی می توان چندین هدف مهم را دنبال کرد نقش زنان در شکل دادن به تاریخ محلی نابرابری های جنسیتی تاریخی و تأثیر آنها بر ساختارهای اجتماعی فعلی را روشن و همچنین مشارکت و تجربیات زنان که در روایات تاریخی نادیده گرفته شده اند را برجسته کرد.

دبیر علمی همایش با بیان این که تاریخ محلی اغلب نشان می دهد که چگونه زنان در انتقال سنت ها ارزش ها و دانش نقش کلیدی داشته اند تاکید کرد: در تاریخ محلی است که اثرگذاری زنان از طریق فعالیت رهبری و مشارکت های روزانه برای شکل دادن به فرهنگ و هویت محلی جوامع خود و نسل های آینده آشکار می شود.

اسماعیلی تاریخ شفاهی را به نوعی مکمل تاریخ مکتوب دانست و گفت: بسیاری از خلاء های پژوهش های تاریخی توسط تاریخ شفاهی برطرف می شود اما مشکل آنجا است که حتما باید افراد مطلع در قید حیات باشند تا بتوان اطلاعات تاریخی را ثبت و ضبط کرد. تاریخ شفاهی از اهمیت زیادی برخوردار است و دیدگاه های منحصربه فردی را ارائه می دهد که اغلب در روایت های تاریخی سنتی نادیده گرفته می شود.

وی خاطرنشان کرد: تاریخ شفاهی تجربیات و داستان های شخصی زنان را به تصویر می کشد و درک دقیق تری از زندگی و مشارکت آنها ارائه می دهد.

تیکسر: بخش زیادی از تاریخ زنانه به زنان نخبه و چهره اختصاص داده شده نظرتان درباره این مساله چیست؟

اسماعیلی: خب البته با توجه به این که اطلاعات بیشتری از زنان نخبه و چهره وجود دارد طبیعتا توجه و اقبال به آن ها بیشتر شده اما وظیفه مورخ این است که به بررسی احوال زنان کمتر دیده شده نیز بپردازد. تمرکز بر زنان نخبه و چهره های برجسته در تاریخ زنان دارای محاسن و معایبی است.

وی برجسته سازی نقش زنان نخبه در حوزه های گوناگون سیاسی اجتماعی و فرهنگی را از محاسن تمرکز بر تاریخ آنها در راستای الگوسازی دانست و افزود: تجلیل از عملکرد آن ها به عنوان نقطه عطفی تاریخی تلقی می شود اما تمرکز بر چهره های نخبه می تواند دید محدودی از تجربیات زنان ایجاد کند این رویکرد اغلبِ زنان را در پس زمینه های اجتماعی اقتصادی قومیت ها و جوامع مختلف نادیده می گیرد در حالی که داستان هایشان به همان اندازه مهم است.

اسماعیلی خاطرنشان کرد: تأکید بر زنان نخبه ممکن است به طور ناخواسته سلسله مراتب اجتماعی موجود را تقویت کند و این طور تلقی شود که تنها افراد دارای امتیاز می توانند تغییر ایجاد کنند اما رویکرد جامع تر به تاریخ زنان باید شامل صداها و تجربیات همه زنان باشد. با گسترش دامنه می توانیم درک عمیق تری از عوامل گوناگون تشکیل دهنده نقش های زنان در طول تاریخ به دست آوریم و اطمینان حاصل کنیم که همه روایت ها به رسمیت شناخته شده و ارزش گذاری می شوند.

تیکسر: موافقید که باید تاریخ محلی یا شفاهی را از زنان نخبه به زنان کمتر دیده شده اما اثرگذار هدایت کرد؟ چه راهبردی پیشنهاد می کنید؟

اسماعیلی: بله موافقم که تاریخ محلی و شفاهی باید کمتر بر زنان نخبه و بیشتر بر تجربیات متنوع همه زنان تمرکز کند. این تغییر می تواند درکی غنی تر و فراگیرتر از تاریخ زنان ارائه دهد. ازجمله استراتژی هایی که برای دستیابی به این هدف وجود دارد تعامل اجتماعی از طریق موسسات و انجمن ها و سازماندهی رویدادهایی است که از اعضای جامعه دعوت می کند تا داستان ها و تجربیات خود را به اشتراک بگذارند مهم آن که اطمینان حاصل شود طیف گسترده ای از صداها شنیده می شود.

وی ادامه داد: با اجرای این راهبردها می توانیم تمرکز را از زنان نخبه به بازنمایی فراگیرتر از تاریخ زنان تغییر دهیم. این رویکرد نه تنها درک ما از گذشته را غنی می کند بلکه زنان را با اعتبار بخشیدن به تجربیات و مشارکت آنها توانمند می کند.

تیکسر: درباره دسترسی به منابع بفرمایید؛ منابع تاریخ نگاری ما بیشتر در خدمت شناسایی مردان بوده چه خلاء هایی در این حوزه وجود دارد؟ این کاستی چه اثرهایی بر صحت تاریخ نگاری داشته است و چطور می توانیم دسترسی به منابع تاریخ نگاری زنانه را تسهیل کنیم؟

اسماعیلی: از آنجا که تاریخ و داستان زنانه به طور کلی مستند نشده باید اذعان داشت که با محوریت تاریخ مردانه شکاف های مهم و مشهودی در تاریخ به وجود آمده و در منابع تاریخی اغلب نقش ها و فعالیت های زنان در مشارکت های اقتصادی و اجتماعی که برای ثبات اجتماعی حیاتی است نادیده گرفته شد. مشارکت های فرهنگی از جمله هنر ادبیات و سنت های شفاهی چنان که باید مورد بررسی قرارنگرفته و اطلاعات ما از اثر آنها بر جامعه بسیار محدود است.

اسماعیلی با بیان این که مشارکت زنان در رویدادهای مهم تاریخی (مانند جنگ ها و جنبش های سیاسی) اغلب نادیده گرفته شده یادآور شد: این نادیده انگاری منجر به رواج یک روایت تاریخی ناقص شده است. همچنین نقش زنان در شکل دادن به سیاست ها و حکمرانی در سطوح محلی و ملی اغلب به نفع رهبران مرد نادیده گرفته شده و طبیعی است این عدم آگاهی بر نگرش های جامعه نسبت به برابری جنسیتی اثر بگذارد.

دبیر علمی همایش پرداختن به این شکاف ها را مستلزم تلاشی هماهنگ برای گنجاندن صداها و تجربیات متنوع زنان در روایت های تاریخی دانست و گفت: با گسترش منابع و دیدگاه های خود می توانیم درک جامع تری از تاریخ ایجاد کنیم. تسهیل دسترسی به منابع تاریخ نگاری زنان برای ترویج درک فراگیرتری از تاریخ ضروری است.

این پژوهشگر درباره راهبردهای تسهیل دسترسی به منابع تاریخ نگاری زنانه بیان داشت: «رقومی سازی» یکی از راهبردها است که در آن با ایجاد مجموعه های دیجیتال می توان منابع تاریخی ازجمله نسخ خطی اسناد تاریخی نامه ها خاطرات و تاریخ شفاهی مربوط به زنان را در اختیار پژوهشگران مطالعات زنان قرار داد.

وی تاکید کرد: باید توجه داشت انجام پروژه های تاریخ محلی در دانشگاه ها می تواند در جمع آوری اطلاعات مربوط به تاریخ زنان بسیار اثرگذار باشد. با تشویق همکاری بین رشته ای مانند مشارکت بین مورخان جامعه شناسان و پژوهشگران مطالعات جنسیتی برای ایجاد مطالعات جامع که دیدگاه های زنان را در بر می گیرد می توان دسترسی به منابع را تسهیل کرد. با اجرای این برنامه ها می توانیم دسترسی به منابع تاریخ نگاری زنان را به میزان قابل توجهی بهبود بخشیم و درک غنی تر و عادلانه تر از تاریخ را که شامل صداها و تجربیات متنوع زنان می شود ارتقا دهیم.

تیکسر: به همایش برگردیم طیف گسترده موضوع ها نشان دهنده توجه به تمامی طیف های زنان و زیست آنها است به نظر شما این رویداد چطور می تواند به بازشناسی مسائل برطرف کردن موانع و بسترسازی برای رشد زنان جامعه ایران کمک کند؟

همایشی با محوریت تاریخ و مسائل زنان در جامعه ایران می تواند نقشی محوری در شناخت چالش ها رفع موانع و رشد زنان داشته باشد. همایش می تواند چالش های منحصربه فردی را که زنان با پیشینه های مختلف با آن مواجه هستند؛ ازجمله عوامل فرهنگی اقتصادی و اجتماعی را روشن کند. از سوی دیگر به اشتراک گذاری تحقیقات در مورد تاریخ زنان و ارائه یافته های پژوهش و مسائل معاصر منجر به ایجاد نگرش های ارزشمندی برای شرکت کنندگان می شود.  

اسماعیلی نشست های علمی و تعاملی را بستر شناسایی موانع خاص پیشرفت زنان در جامعه ایران خواند و در ادامه گفت: رویدادها امکان حل مشترک مشکلات و توسعه استراتژی را فراهم می کنند. این همایش می تواند به عنوان بستری برای بحث در مورد تغییرات لازم در سیاست و دفاع از حقوق زنان در سطوح محلی و ملی اثرگذار باشد.

وی تاکید کرد: این گونه همایش ها از امکان شبکه سازی میان زنان سازمان ها و فعالان و تشکیل جامعه ای حامی که همکاری و همبستگی را تقویت می کند  برخوردارند. همایش می تواند با به چالش کشیدن کلیشه ها و هنجارهای فرهنگی که نقش های زنان را محدود می کند ضمن ایجاد فضای گفت وگوی آزاد در مورد مسائل زنان باعث درک و ارتقای تغییرات فرهنگی شود و کمک قابل توجهی به شناخت مسائل زنان رفع موانع و ایجاد بستری قوی برای رشد و توانمندسازی زنان در جامعه ایران کند. این رویکرد کل نگر منجر به تغییر معنادار و پیشرفت به سمت برابری جنسیتی می شود.

تیکسر: برای تحقق اهداف تان به چه همکاری ها یا مشارکت های سازمانی و فردی نیاز دارید؟

اسماعیلی: در این راه چندین همکاری و مشارکت سازمانی و فردی ضروری است. مشارکت با دانشگاه ها و موسسات علمی- پژوهشی باعث می شود تا محققان و پژوهشگران حوزه زنان تحقیقات بحث های میزگرد و کارگاه های آموزشی و دقت علمی را به همایش بیاورند.

باید گروه های مطالعات زنان را برای تخصص و منابع مرتبط با مسائل و تاریخ زنان درگیر و از برنامه های آنها حمایت کرد همچنین از همکاری نهادها انجمن های غیردولتی و سازمان هایی که بر حقوق زنان آموزش و توانمندسازی تمرکز و مشارکت دارند در جهت بهره گیری از تخصص و شبکه های آنها استفاده شود. همکاری با گروه های هنرمندان  که داستان ها و تجربیات زنان را از طریق هنر به نمایش می گذارند و تأثیر فرهنگی همایش را افزایش می دهند واز تغییر سیاست ها برای رفع موانع خاص زنان در جامعه ایران حمایت می کنند نیز می تواند اثرگذار باشد.

اسماعیلی با تاکید بر لزوم همکاری سازمان های فرهنگی در راستای ترویج محورهای همایش و مشارکت دادن جامعه در بحث حضور زنان در فرهنگ و جامعه به نقش رسانه ها اشاره کرد و گفت: باید از ظرفیت تعامل با رسانه های محلی و ملی برای ترویج  این گونه همایش ها مشارکت و اطمینان از دسترسی و دیده شدن نیز استفاده کرد. با گسترش همکاری های سازمانی و فردی می توان شبکه ای قوی برای رشد اثرگذاری و اطمینان از دیده شدن طیف متنوعی از دیدگاه ها فراهم کرد.

تیکسر: پرسش آخر؛ مخاطبان در پایان رویداد باید در انتظار چه تغییری باشند؟

اسماعیلی: در پایان شرکت کنندگان می توانند انتظار تغییرات و نتایج معنی داری را داشته باشند درواقع با افزایش آگاهی و درک حاضران درک عمیق تری از تجربیات و چالش های متفاوتی که زنان در جامعه ایران با آن مواجه اند را به دست آورده و این فرصت را خواهند داشت که با پژوهشگران فعالان و کارشناسان حوزه های زنان ارتباط برقرار کنند.

دبیر علمی همایش خاطرنشان کرد: رویداد همکاری ها و مشارکت های بالقوه را تقویت می کند و شرکت کنندگان طی آشنایی با سازمان ها و نهادها با راهکارهای حمایت و توانمندسازی زنان آشنا می شوند.

علاوه بر آن بسترهایی برای گفتگوهای مداوم در مورد مسائل زنان ایجاد می شود که تعامل طولانی مدت را تقویت می کند. شرکت کنندگان به جلسات ضبط شده ارائه ها و منابع به اشتراک گذاشته شده در طول کنفرانس برای مراجعات بعدی دسترسی خواهند داشت و با چاپ مجموعه مقالات خلاصه ای مستند از بحث ها و نتایج همایش در دسترس خواهند داشت و به گفتمان گسترده تر در مورد حقوق زنان کمک خواهند کرد.

 در پایان همایش شرکت کنندگان باید احساس آگاهی ارتباط و قدرت برای اقدام در جوامع خود داشته باشند و موجی که به رشد و پیشرفت زنان در جامعه ایران کمک کند ایجاد کنند.

پایان خبر تیکسر