فهم درست از مباحث فلسفی و پیوندش با مباحث کوانتوم مکانیک یکی از ویژگی های خاص شهید فخری زاده بود

خسروپناه:

به گزارش خبرگزاری تیکسر مراسم نکوداشت شهید پیشرفت شهید دکتر محسن فخری زاده امروز شنبه سوم آذر ماه در سالن سعدی برج میلاد برگزار شد. این مراسم با حضورشهردار تهران دبیرشورای عالی انقلاب فرهنگی رئیس اسبق سازمان انرژی اتمی رئیس دانشگاه شهیدبهشتی و خانواده محترم شهید فخری زاده برگزار شد. 

حجت الاسلام خسروپناه دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی کشور در ابتدای سخنرانی خود یاد همه شهدا و امام شهیدان و به ویژه شهدای خدمت و شهدای اخیر غزه و لبنان و رهبران جریان مقاومت و محور مقاومت و همچنین شهدای علم و فناوری به ویژه شهید دکتر محسن فخری زاده که فخر علم و فناوری کشور ایران بود را گرامی داشت. 

خسروپناه در ادامه با تشکر از ایده حکیمانه ستارگان شهر گفت: این رویداد با شهید فرخی زاده شروع کردند. ایده بسیار مبارکی است انشالله استمرار پیدا بکند. 

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: ما در کشور دانشمندان بسیاری داریم از جمله استادان تمام و ممتاز که بسیاری از آنها خدمات ارزنده ای ارائه کرده اند. اما این سؤال مطرح می شود که چرا برخی از افراد مانند شهید فخری زاده با وجود طی نکردن مسیر های کامل آکادمیک نقشی کلیدی در پیشرفت علم و فناوری کشور ایفا می کنند؟

وی در ادامه گفت: نمی گویم همه افرادی که به درجه استادی تمام رسیده اند این گونه اند اما این موضوع سوال برانگیز است. به عنوان نمونه شهید تهرانی مقدم را در نظر بگیرید. ایشان فقط دارای مدرک فوق دیپلم و لیسانس از دانشگاه تربیت معلم شهید رجایی بود و بعد ها به ایشان دکترای افتخاری اعطا شد. با این حال به یک دانشمند برجسته در حوزه موشک تبدیل شد. یا شهید مجد که در سال ۱۳۶۰ همراه شهید چمران بود. او اولین دانشمند موشکی ایران بود که فعالیت در این حوزه را آغاز کرد و در همان سال به شهادت رسید. این افراد با وجود اینکه مراحل تحصیلات آکادمیک و ارتقای مرسوم تا درجه استادی تمام را طی نکردند تأثیرات شگرفی بر علم و فناوری کشور گذاشتند.

خسروپناه در ادامه اظهار کرد: اگر بخواهم درباره شهید فخری زاده صحبت کنم باید بگویم ایشان دارای پنج ویژگی برجسته بود. در جلسات و مباحثات مختلفی که با ایشان درباره فلسفه فیزیک داشتیم این ویژگی ها را در شخصیت او مشاهده کردم.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: ویژگی اول این بود که شهید فخری زاده در حوزه فیزیک هسته ای دانشمندی برجسته و صاحب نظر بود و درک عمیق و دقیقی از این علم داشت همان طور که اساتید این حوزه نیز اذعان کرده اند. ویژگی دوم دغدغه ایشان برای تبدیل دانش به صنعت بود. موضوعی که امروزه تحت عنوان GRL (فرایند ۹گانه از ایده تا صنعتی شدن) مطرح می شود. شهید فخری زاده به علم برای علم بسنده نمی کرد. برای او کافی نبود که تنها اطلاعاتی درباره ترمودینامیک قوانین آن اصول مکانیک کوانتوم اصل عدم قطعیت یا لیزر داشته باشد. دغدغه اصلی او این بود که چگونه می توان این دانش را به صنعت تبدیل کرد و به نیازی از نیاز های کشور پاسخ داد.

وی ادامه داد: در حال حاضر در دانشگاه ها و وزارت علوم از این فرآیند با عنوان TRL یاد می شود؛ مراحل ۹گانه ای که در دانشگاه ها و پارک های فناوری برای تبدیل ایده به محصول صنعتی مطرح است. شهید فخری زاده رضوان الله تعالی علیه این دغدغه را داشت که دانش به محصولی تبدیل شود که نیاز کشور را برطرف کند.

خسروپناه در ادامه افزود: ویژگی سوم شهید فخری زاده حکمت بنیان بودن و عقلانیت او بود. اولین بار که با ایشان آشنا شدم نه ایشان را می شناختم و نه ارتباطی با او داشتم. شهید فخری زاده چهره ای رسانه ای نبود. یک بار از طریق واسطه ای پیغامی برای ما فرستادند که در انجمن حکمت و فلسفه جلسات فلسفه فیزیک راه اندازی کنیم. نکته جالب این بود که من هم دغدغه ای مشابه داشتم. فلسفه محض که صرفاً به معقولات ثانی فلسفی بپردازد برای ما کافی نبود. ما معتقد بودیم که فلسفه باید امتداد اجتماعی و علمی پیدا کند و به مفاهیم انضمامی و کاربردی بپردازد. به همین دلیل پیش تر جلساتی در حوزه فلسفه زیست شناسی فلسفه فیزیک و فلسفه علوم را آغاز کرده بودیم.

خسروپناه گفت: نمی خواهم بگویم شهید فخری زاده متخصص فلسفه ملاصدرا یا عرفان ابن عربی بود اما آنچه از این دو مکتب مطالعه کرده بود به درستی فهمیده بود. این درک عمیق از مباحث فلسفی و پیوند آن با مفاهیم کوانتوم مکانیک یکی از ویژگی های خاص ایشان بود. خدا رحمت کند شهید علی محمدی را؛ او نیز علاقه زیادی به مباحث فلسفه و فیزیک داشت و گاهی در برخی جلسات شرکت می کرد. اما شهید فخری زاده فراتر از علاقه تلاش داشت که جلسات فلسفه فیزیک را بنیان گذاری و استمرار بخشد. واقعاً او مهم ترین فردی بود که انگیزه ایجاد کرد تا این جلسات چهار یا پنج سال ادامه یابد. پس از توقف آن جلسات نیز پیگیری های ایشان باعث شد که این مباحث از سر گرفته شود.

وی با اشاره به شیوع بیماری کرونا افزود: وقتی کرونا پیش آمد ایشان تیمی را نزد من فرستاد و گفت که به این نتیجه رسیده اند که باید در حوزه فلسفه و علوم شناختی کار کنند. با اینکه رشته اصلی ایشان زیست شناسی نبود وارد این حوزه شد از زیست شناسان کمک گرفت و حتی به تولید واکسن “فخرا” دست یافت. این ویژگی او بود که دانش را با صنعت حکمت و عقلانیت پیوند می زد و این رویکرد را به صورت تشکیلاتی دنبال می کرد. او مرا واداشت که استادان برجسته فیزیک و فلسفه را در مؤسسه حکمت و فلسفه گرد هم آورم و این مباحث میان نخبگان فلسفه و فیزیک برای چند سال ادامه یافت. با وجود ملاحظات امنیتی اصرار داشت که این جلسات در همان مؤسسه برگزار شود و خودش همیشه از اولین نفرات حاضر بود. حتی یک جلسه هم به یاد ندارم که غایب باشد. در نهایت مجموعه مباحث فلسفه اسلامی و فیزیک در قالب کتاب منتشر شد.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: ویژگی چهارم شهید فخری زاده مدیریت او با رویکرد حکمرانی بود. برخی افراد مدیریتشان صرفاً از نوع Governance یا مدیریت هرمی است. اما شهید فخری زاده به حکمرانی به معنای واقعی اعتقاد داشت؛ مدلی که در آن نخبگان در سیاست گذاری تنظیم گری و حتی فرآیندهای اجرایی مشارکت دارند. او هرگز نمی گفت: “همه باید گوش بدهند.” وقتی با ایشان آشنا شدم هنوز خودم در حوزه حکمرانی کار نکرده بودم. اکنون که پنج یا شش سال است در این زمینه تألیفاتی دارم بدون اغراق می گویم که احساس می کنم شهید فخری زاده گویی ده ها کتاب در این حوزه مطالعه و نظریه پردازی کرده بود. ای کاش افرادی که در حوزه فیزیک هسته ای با او کار کرده اند مدل حکمرانی ایشان را مکتوب کنند.

خسروپناه در پایان بیان کرد: یکی از دغدغه های جدی من این است که انسان های موفقی مانند شهید رئیسی شهید فخری زاده شهید صفی الدین و شهید سیدحسن نصرالله الگوهای حکمرانی هستند. شهید فخری زاده الگویی برای حکمرانی علم و فناوری داشت.

وی با اشاره به ویژگی پنجم شهید فخری زاده افزود: او واقعاً موحد بود. بسیاری از ما موحد فلسفی یا کلامی هستیم اما شهید فخری زاده یک موحد عرفانی بود. او با حافظ انس داشت اما نه صرفاً برای انس با شعر؛ شب ها اشعار حافظ را می خواند و بدون آن به خواب نمی رفت. نگاه توحیدی او از انس با عرفای بزرگی چون حافظ و مولوی نشأت می گرفت.