خلاصه کتاب بحران جهانی و بازتولید سرمایه ( نویسنده استاوروس تومبازوس )

کتاب «بحران جهانی و بازتولید سرمایه» از استاوروس تومبازوس، یک تحلیل عمیق و منحصربه فرد از ریشه های بحران های اقتصادی مثل اتفاقات ۲۰۰۸ و حتی پاندمی کووید-۱۹ ارائه می دهد. این کتاب به شما کمک می کند بفهمید چطور سیاست های نئولیبرالی باعث ایجاد بحرانی ساختاری در نظام سرمایه داری جهانی شده اند. این فقط یک مشکل مالی ساده نیست، بلکه ریشه های عمیق تری دارد که تومبازوس با زبان مارکسیستی، ولی به شکلی کاملاً نوآورانه، آن ها را برایمان روشن می کند. با خوندن این خلاصه، یک دید جامع و کامل از ایده های کلیدی این کتاب به دست میارید.

اگه دنبال این هستید که بفهمید بحران های اقتصادی امروز دنیا، مثل همون چیزی که سال ۲۰۰۸ لرزه به تن بازارها انداخت یا حتی پیامدهای اقتصادی پاندمی کووید-۱۹، واقعاً از کجا آب می خورند، این کتاب دقیقاً برای شماست. استاوروس تومبازوس تو این اثرش، یه جورایی داره بهمون می گه که مشکل خیلی عمیق تر از اون چیزیه که اقتصاددان های جریان اصلی نشون میدن؛ این فقط یه بحران مالی نیست، بلکه یه بحران اساسی تو نحوه بازتولید سرمایه در کل جهان، اونم تو دوران نئولیبرالیسم.

تومبازوس با یه نگاه تیزبین و البته با الهام از تفکرات مارکسی، مفهوم سرمایه سمی رو مطرح می کنه که زیرمجموعه ای از سرمایه ساختگی مارکس به حساب میاد. این کتاب یه جورایی برای کسایی که تو رشته های اقتصاد، علوم سیاسی یا جامعه شناسی درس می خونن، یا کلاً به تحلیل های انتقادی از سرمایه داری علاقه دارن، یه مرجع خیلی مهم محسوب میشه. اینجا قراره ما با هم یه سفر بریم تو دل این کتاب، تا ببینیم استدلال های اصلیش چی هستن، مفاهیم کلیدیش چین و چطور بهمون کمک می کنن دنیای اقتصاد امروز رو بهتر بشناسیم. بیاین ببینیم چرا این کتاب اینقدر مهمه و قراره چی به ما یاد بده.

مقدمه: چرا بحران جهانی و بازتولید سرمایه را بخوانیم؟

تا حالا شده از خودتون بپرسید چرا هر چند وقت یک بار اقتصاد جهانی با یه بحران بزرگ روبرو میشه و بعدش انگار نه انگار، دوباره از نو شروع میشه؟ خب، استاوروس تومبازوس تو کتاب بحران جهانی و بازتولید سرمایه سعی کرده به این سؤال ها جواب بده. ایشون برخلاف خیلی از اقتصاددان ها که بحران رو یه اتفاق گذرا یا یه اختلال ساده می دونن، ریشه های اون رو تو ساختار خودِ سرمایه داری نئولیبرال پیدا می کنه. یعنی داستان خیلی عمیق تر از یه ورشکستگی بانکی یا سقوط بورس هستش.

شاید بپرسید خب، این کتاب چه فرقی با بقیه تحلیل ها داره؟ فرقش اینجاست که تومبازوس فقط به ما نمیگه چه اتفاقی افتاده، بلکه نشون میده چرا این اتفاق افتاده و چرا ممکنه دوباره هم تکرار بشه. اون از مفاهیم جدیدی مثل سرمایه سمی و ریتم های سرمایه استفاده می کنه تا پیچیدگی های نظام سرمایه داری رو برامون بشکافه. اگه می خواید بفهمید چطور سیاست های اقتصادی از دهه ۸۰ میلادی تا الان، نه تنها مشکلات رو حل نکردن، بلکه حتی زمینه ساز بحران های بزرگتری شدن، خوندن خلاصه ی این کتاب می تونه خیلی بهتون کمک کنه.

نگاهی به نویسنده: استاوروس تومبازوس کیست؟

اول از همه، بیایید یکم بیشتر با خودِ نویسنده آشنا بشیم. استاوروس تومبازوس، یه اسم آشنا تو محافل آکادمیک، به خصوص برای کسایی که به اقتصاد سیاسی علاقه دارن. ایشون در حال حاضر استادیار اقتصاد سیاسی و فلسفه سیاسی در گروه علوم اجتماعی و سیاسی دانشگاه قبرس هستن. تومبازوس فقط یه تئوریسین خشک و خالی نیست؛ تحقیقاتش نشون میده که چقدر دغدغه مسائل اجتماعی رو داره. از علاقه مندی های تحقیقیش میشه به طبقه اجتماعی و نابرابری، نظریه های دولت، ناسیونالیسم، نژادپرستی و مهاجرت اشاره کرد.

تومبازوس همیشه نگاه انتقادی خودش رو به مسائل اقتصادی و اجتماعی حفظ کرده. یعنی چی؟ یعنی راحت از کنار مشکلات رد نمیشه و دنبال ریشه های عمیق تره. برخلاف خیلی از اقتصاددان ها که فقط به اعداد و ارقام نگاه می کنن، اون سعی می کنه تأثیر سیاست ها رو روی زندگی واقعی مردم و ساختار جامعه ببینه. همین نگاه انتقادی و دغدغه اجتماعی باعث شده که آثارش مثل همین کتاب بحران جهانی و بازتولید سرمایه، نه تنها از نظر تئوریک غنی باشن، بلکه کاربردی و روشنگرانه هم باشن و به ما کمک کنن دنیا رو با چشم بازتری ببینیم.

طرح اصلی کتاب: فراتر از بحران مالی

خب، بریم سراغ هسته اصلی بحث تومبازوس. حرف اصلی کتابش اینه که بحران ۲۰۰۸ (همون بحران مالی معروف) اصلاً یه بحران ساده بانکی یا مالی نبود که با چند تا تزریق پول حل بشه. نه رفقا! اون میگه که این بحران، یه بحران ساختاری عمیق تو کل سیستم بازتولید سرمایه جهانی بود، اونم تحت سیطره سیاست های نئولیبرالی. یه جورایی می خواد بگه که ما داریم نوک کوه یخ رو می بینیم، در حالی که اصل ماجرا زیر آب پنهونه.

تومبازوس شدیداً به اقتصاددان های سنتی و حتی بعضی از مارکسیست ها که بحران ها رو فقط به گرایش نزولی نرخ سود ربط میدن، انتقاد می کنه. می گه از دهه ۸۰ به بعد که نئولیبرالیسم اوج گرفت، نرخ سود تازه جون گرفت و احیا شد، پس چطور میشه بحران رو فقط با سقوط نرخ سود توضیح داد؟ اون معتقده که بحران های سرمایه داری همیشه هم از کاهش سود نمیان، بلکه از یه ناهماهنگی عمیق تر تو ریتم های اساسی سرمایه نشأت می گیرن. این همونجاییه که تومبازوس خلاقیتش رو نشون میده و بحث رو می بره به یه سطح جدید.

این کتاب پیش از پاندمی کووید-۱۹ نوشته و منتشر شد. قصد من در این کتاب این بود که نشان دهم که بحران اقتصادی که در ۲۰۰۸-۲۰۰۷ آغاز شد پیش از آنکه صرفاُ بحران سیستم مالی و بانکی باشد بحران ساختاری طرح بازتولید سرمایه در ابعاد جهانی بود؛ طرحی که از سالهای ۱۹۸۰ با اجرای سیاست های نولیبرال تحمیل شد.

مفاهیم کلیدی در تحلیل تومبازوس:

تومبازوس برای اینکه حرفش رو بزنه، از چند تا مفهوم کلیدی استفاده می کنه که دونستنشون واقعاً مهمه. این مفاهیم مثل ابزارهایی هستن که بهمون کمک می کنن دقیق تر به تحلیلش نگاه کنیم.

سرمایه سمی و سرمایه ساختگی مارکس

شاید اسم سرمایه ساختگی رو شنیده باشید، مفهومی که کارل مارکس مطرحش کرده بود. منظور مارکس از سرمایه ساختگی، اوراق قرضه، سهام و سایر اسناد مالی بود که به خودی خود ارزشی تولید نمی کنن، اما مثل یه ادعای مالکیت روی سودها و دارایی های آینده عمل می کنن. تومبازوس اما یه قدم فراتر میره و یه مفهوم جدید رو معرفی می کنه: سرمایه سمی.

سرمایه سمی، در واقع یه زیرمجموعه از همون سرمایه ساختگیه، اما یه فرق اساسی داره: این سرمایه ها نه تنها ارزشی تولید نمی کنن، بلکه حتی با خودشون ریسک های بزرگی هم به همراه دارن. مثل حباب های مالی، وام های مسکن پرخطر (مثل چیزی که تو بحران ۲۰۰۸ دیدیم)، یا مشتقات مالی پیچیده ای که پشتوانه واقعی ندارن. مالی سازی اقتصاد، یعنی اون روندی که توش فعالیت های مالی از تولید واقعی مهم تر میشن، نقش اساسی تو خلق این سرمایه های سمی بازی می کنه. این سرمایه ها مثل یه بمب ساعتی عمل می کنن که هر لحظه ممکنه منفجر بشن و کل اقتصاد رو به خطر بندازن.

ریتم های اساسی سرمایه و آریتمی ارگانیک

تومبازوس می گه سیستم سرمایه داری مثل یه بدن زنده می مونه که سه تا ریتم یا ضرب آهنگ اساسی داره:

1. ریتم ارزش افزایی سرمایه: این ریتم نشون میده سرمایه چقدر سود تولید می کنه، یا به قول معروف چقدر «ارزش اضافه» ایجاد می کنه.
2. ریتم انباشت ارزش: این یکی میگه چقدر از این سودها دوباره به چرخه تولید برگردونده میشه تا سرمایه گذاری جدیدی صورت بگیره و اقتصاد رشد کنه.
3. ریتم تحقق ارزش: این ریتم به مصرف و تقاضا برمی گرده. یعنی کالاها و خدماتی که تولید میشن، باید فروخته بشن و ارزششون محقق بشه تا چرخه ادامه پیدا کنه.

تومبازوس معتقده که تا وقتی این سه تا ریتم با هم هماهنگ باشن، سیستم سرمایه داری هم رشد می کنه. اما مشکل وقتی پیش میاد که این ریتم ها از هم فاصله می گیرن و ناهماهنگ میشن. اون این وضعیت رو آریتمی ارگانیک سیستم توصیف می کنه. مثل یه قلب که نامنظم می زنه. تو دوران نئولیبرال، ما شاهد این بودیم که نرخ سود (ارزش افزایی) بهتر شده، اما نرخ انباشت سرمایه (سرمایه گذاری جدید) اونقدرها رشد نکرده. یعنی پول زیادی به جیب سرمایه دارها میره، ولی این پول اون طور که باید دوباره تو تولید و ایجاد شغل سرمایه گذاری نمیشه. این واگرایی بین نرخ سود و نرخ انباشت، یکی از دلایل اصلی بحران ها از نظر تومبازوس هستش.

بازتولید سرمایه در دوران نئولیبرال:

از دهه ۱۹۸۰ به این طرف، یعنی زمانی که سیاست های نئولیبرالی در بیشتر نقاط جهان رواج پیدا کرد، ما شاهد تغییرات بزرگی تو نحوه کارکرد سرمایه داری بودیم. دو تا از مهمترین این تغییرات مالی سازی و جهانی شدن سرمایه بود. این سیاست ها، مثل خصوصی سازی، کاهش مالیات بر شرکت ها، و مقررات زدایی از بازارهای مالی، باعث شدن توازن قوا بین طبقات اجتماعی حسابی به هم بخوره.

نتیجه این شد که نرخ استثمار نیروی کار به طرز چشمگیری افزایش پیدا کرد و نرخ سود برای سرمایه داران هم کم کم جون گرفت. اما یه چیز عجیب اتفاق افتاد: با اینکه نرخ سود بهبود پیدا کرد، نرخ انباشت، یعنی سرمایه گذاری تو بخش های مولد اقتصاد، اونقدر که باید رشد نکرد. به عبارت ساده تر، سود زیاد بود ولی فرصت های سرمایه گذاری سودآور برای این همه پول، کم بود. همینجا بود که مالیه و اعتبارات بانکی وارد بازی شدن. این سیستم کمک کرد تا بحران تحقق ارزش (یعنی همون کمبود تقاضا و مصرف خانوارها) به تعویق بیفته. چطور؟ با تزریق پول و اعتبار به خانوارها، حتی اونایی که درآمد زیادی نداشتن. مردم با وام های جورواجور مصرف می کردن و چرخ اقتصاد رو موقتاً می گردوندن، اما این یه حباب بزرگ بود که بالاخره تو ۲۰۰۸ ترکید. پس می بینید که بحران ۲۰۰۸، قبل از اینکه یه بحران مالی باشه، یه بحران تو طرح بازتولید نئولیبرالی بود.

با وجود این، آنچه ظهور بحران سرمایه داری ناشی از کند شدن ساختاری ضرب آهنگ تحقق ارزش را به عقب انداخت مالیه بود. به این صورت که بخش فزاینده ای از ارزش اضافه ای که جایی برای سرمایه گذاری مولد پیدا نمی کرد به کمک مشتقات مالی و اعتبارات بانکی به مصرف خانوارها، و از جمله لایه های تحتانی جامعه رسید.

فصول کتاب: مروری بر استدلال های اصلی

حالا بیایید یه نگاهی بندازیم به ساختار کتاب و ببینیم تومبازوس چطور استدلال هاش رو فصل به فصل پیش می بره. این کتاب تو شش فصل اصلی، حرف هایش رو به تفصیل شرح میده.

فصل اول: مقدمه (Introduction)

تو این فصل، تومبازوس یه معرفی کلی از کتاب ارائه میده. اهدافش رو مشخص می کنه و رویکرد انتقادی و مارکسیستی خودش رو توضیح میده. اینجا یه جورایی نقشه راه رو برامون مشخص می کنه و نشون میده که چرا تحلیل بحران ها به این شیوه، حیاتیه. اون از همین ابتدا توضیح میده که بحران ۲۰۰۸ فقط یه شوک مالی نبود، بلکه نشونه ای از ضعف های عمیق تر تو سیستم نئولیبرالیه.

فصل دوم: سودآوری، انباشت و سرمایه صنعتی (Profitability, Accumulation, and Industrial Capital)

اینجا، نویسنده وارد جزئیات رابطه بین سودآوری، انباشت سرمایه و نقش سرمایه صنعتی (همون بخش تولیدی اقتصاد) میشه. اون نشون میده که چطور تو دوران نئولیبرال، با وجود بهبود نرخ سود، انباشت سرمایه تو بخش تولیدی اون طور که انتظار میرفت، پیشرفت نکرد. این فصل پایه های استدلال تومبازوس رو درباره واگرایی ریتم های سرمایه محکم می کنه و توضیح میده که چطور این اتفاق به ضعف های ساختاری منجر میشه.

فصل سوم: مصرف بخش خصوصی، سهم دستمزدها از تولید ناخالص داخلی و طرح های بازتولید (Private Consumption, Wage Share of GDP, and Reproduction Schemes)

تو این فصل، تومبازوس به یکی از جنبه های مهم بحران، یعنی تقاضای مصرفی و سهم دستمزدها از کل اقتصاد می پردازه. اون تحلیل می کنه که چطور کاهش سهم دستمزدها تو دوران نئولیبرال، باعث کاهش توان خرید خانوارها شده. اینجا بحث بحران تحقق ارزش بیشتر باز میشه و تومبازوس توضیح میده که چطور این کاهش تقاضا، با تزریق اعتبارات و بدهی سازی به تعویق افتاد و چه تأثیر مخربی روی طرح های بازتولید سرمایه داشت.

فصل چهارم: سرمایه پولی، سرمایه ساختگی و سرمایه سمی (Monetary Capital, Fictitious Capital, and Toxic Capital)

این فصل، قلب نظریه تومبازوس رو تشکیل میده. اینجا به طور مفصل به توضیح مفاهیم سرمایه پولی، سرمایه ساختگی مارکس و مفهوم نوآورانه خودش، یعنی سرمایه سمی می پردازه. اون نشون میده که چطور مالی سازی بی رویه اقتصاد، به جای سرمایه گذاری مولد، به سمت خلق این سرمایه های سمی حرکت کرده و چطور این سرمایه ها نقش کلیدی تو ایجاد حباب های مالی و بحران ها دارن. این فصل عمق تحلیل تومبازوس رو به خوبی نشون میده.

فصل پنجم: سیاست های اقتصادی و دیدگاه های اقتصادی (Economic Policies and Economic Perspectives)

تومبازوس تو این فصل، سیاست های پولی و اقتصادی رو که بعد از بحران ۲۰۰۸ به کار گرفته شدن، بررسی و نقد می کنه. اون میگه که چرا این سیاست ها، با اینکه جلوی فروپاشی کامل رو گرفتن، نتونستن سیستم رو به حالت هنجار نئولیبرالی قبل از بحران برگردونن. از نظر اون، سیاست های ریاضتی و دیدگاه های حاکم، فقط بحران رو عمیق تر کردن و راه حل های واقعی رو ندادن. این فصل یه جورایی نقدیه بر رویکردهای رایج بعد از بحران.

فصل ششم: نتیجه گیری (Conclusion)

تو فصل آخر، تومبازوس تمام استدلال هاش رو جمع بندی می کنه. اون تأکید می کنه که بحران هنوز ادامه داره و سیستم سرمایه داری در دوران نئولیبرال، تو یه وضعیت شکننده قرار داره. این فصل نه تنها خلاصه ای از حرف های اصلی کتابه، بلکه به پیامدهای اجتماعی و سیاسی این بحران هم اشاره می کنه و نشون میده که چرا درک این مفاهیم برای مواجهه با چالش های امروز ضروریه.

ارتباط کتاب با بحران های معاصر: از ۲۰۰۸ تا پاندمی کووید-۱۹

شاید براتون سوال پیش بیاد که خب، این کتاب درباره بحران ۲۰۰۸ نوشته شده، پس به پاندمی کووید-۱۹ چه ربطی داره؟ نکته اینجاست که تومبازوس خودش تو پیشگفتار ترجمه فارسی کتابش (که بعد از شیوع کرونا نوشته شده)، این ارتباط رو به وضوح توضیح میده.

اون میگه که بحران ساختاری که از ۲۰۰۸ شروع شد و هنوز هم ادامه داره، با بحران اقتصادی مربوط به پاندمی گره خورده. یعنی ما الان با دو بحران با دو ماهیت متفاوت روبرو هستیم که اثراتشون با هم ترکیب شدن. بحران ۲۰۰۸ ریشه اش تو ترکیدن حباب مالی دوران نئولیبرال بود، اما بحران پاندمی، یه ریشه عمیق تر و طولانی تر داره: بحران توسعه سرمایه دارانه ای که از نظر زیست محیطی قابل دوام نیست. چطور؟ اون توضیح میده که نفوذ شرکت های بزرگ غذایی به محیط زیست طبیعی و حیات وحش، باعث شده شرایط مناسبی برای پرورش انواع ویروس ها و انتقالشون به انسان فراهم بشه.

از اون بدتر، از کار انداختن نظام درمانی عمومی در طول چهار دهه سلطه نئولیبرالیسم، باعث شد که تنها راه مقابله با پاندمی، قرنطینه و اقدامات پیشگیرانه باشن که خودشون ضربه سنگینی به فعالیت های اقتصادی زدن. تومبازوس میگه که پاندمی یه قوی سیاه (اتفاق غیرمنتظره بزرگ) نبود که ضعف ها رو آشکار کنه، بلکه خودش نتیجه شکست طرح بازتولید نئولیبرالی و استثمار بی حد و مرز طبیعت توسط سرمایه داریه.

حالا دولت ها و بانک های مرکزی مجبور شدن اصول نئولیبرالی رو کنار بذارن و سیاست های انبساطی پیش بگیرن تا جلوی فروپاشی رو بگیرن. اتحادیه اروپا حتی بدهی های دولتی رو تو ابعاد بزرگتری پذیرفته، کاری که قبلاً برای کشورهایی مثل یونان انجام نداده بود. این نشون میده که تا کجا وضعیت بحرانی شده. ولی تومبازوس معتقده این انحرافات، فقط برای حفظ بقای نظام نئولیبرالیه و نه تغییر بنیادی اون. یعنی هنوز هم بحران اصلی ادامه داره و به زودی سیاست های ریاضتی دوباره برمی گردن.

پیامدهای اجتماعی و سیاسی بحران بازتولید سرمایه

وقتی سیستم اقتصادی به این شکل تو بحران عمیق فرو میره، فقط بحث اعداد و ارقام نیست که مطرحه؛ جامعه هم حسابی تحت تأثیر قرار می گیره و پیامدهای جدی اجتماعی و سیاسی به دنبال داره. تومبازوس به درستی اشاره می کنه که این وضعیت می تونه به یکی از دو مسیر اصلی ختم بشه:

• ظهور سیاست های اقتدارگرایانه و ارتجاعی: وقتی مردم از وضعیت اقتصادی ناراضی میشن و امنیتشون به خطر میفته، ممکنه به سمت رهبران یا سیاست هایی گرایش پیدا کنن که وعده نظم و ثبات میدن، حتی اگه این نظم با محدود کردن آزادی ها و حقوق اجتماعی همراه باشه.
• ظهور جنبش های اجتماعی قدرتمند: از طرف دیگه، بحران می تونه جرقه شروع جنبش های اجتماعی بزرگی باشه که علیه نابرابری های اجتماعی، بی عدالتی، نژادپرستی و تخریب محیط زیست به پا خیزن. این جنبش ها تلاش می کنن تا تغییری اساسی تو سیستم ایجاد کنن.

خلاصه که تو این وضعیت، نبرد طبقاتی فقط تو سطح اقتصادی نیست، بلکه تو سطح سیاسی هم تشدید میشه. طبقات حاکم سعی می کنن بحران رو به نفع خودشون مدیریت کنن و هزینه هاش رو به دوش طبقات کارگر بندازن. تومبازوس به مفهوم ارزش زدایی داخلی اشاره می کنه که در غیاب یک برنامه جهانی، به معنای حذف مشاغل و تحمیل ناامنی و ریاضت بیشتر برای مزدبگیران هستش.

حالا سوال اصلی اینجاست: آیا طبقات کارگر و جنبش های اجتماعی می تونن یه برنامه سیاسی هژمونیک و جهانی برای خروج از این بحران تدارک ببینن و اون رو به سیستم تحمیل کنن؟ تومبازوس میگه چنین برنامه ای نمی تونه خودش رو به مرزهای تنگ مناسبات سرمایه داری محدود کنه و باید به دنبال یه راه حل ریشه ای تر باشه. این بحران، هم یه تهدیده و هم یه فرصت برای تغییر.

جمع بندی: اهمیت تحلیل تومبازوس در دنیای امروز

اگه بخوایم جمع بندی کنیم، کتاب بحران جهانی و بازتولید سرمایه از استاوروس تومبازوس، یه اثر واقعاً مهم و روشنگرانه برای درک دنیای پیچیده اقتصادی امروز ماست. این کتاب به ما نشون میده که بحران هایی که باهاشون روبرو میشیم، فقط اتفاقات تصادفی یا مشکلات موقتی نیستن، بلکه ریشه های عمیق ساختاری تو خودِ سیستم سرمایه داری نئولیبرال دارن.

نوآوری های تومبازوس، مثل معرفی مفهوم سرمایه سمی و تحلیل آریتمی ارگانیک ریتم های سرمایه، دید ما رو به مکانیزم های بحران های اقتصادی بازتر می کنه. اون توضیح میده که چطور مالی سازی، سیاست های ریاضتی و حتی تخریب محیط زیست، دست به دست هم دادن تا یه وضعیت بحرانی رو به وجود بیارن که هنوز هم ادامه داره. از همه مهم تر، ارتباطی که بین بحران ۲۰۰۸ و پاندمی کووید-۱۹ برقرار می کنه، نشون میده که این تحلیل ها چقدر به مسائل روز ما ربط دارن.

پس، اگه شما هم یه دانشجو، محقق، فعال اجتماعی یا حتی یه خواننده کنجکاو هستید که می خواید بفهمید زیر پوست این دنیای پر از بحران اقتصادی چه خبره و چطور میشه از این وضعیت خارج شد، خوندن این کتاب (یا حداقل خلاصه تحلیلیش) واقعاً می تونه دیدگاهتون رو تغییر بده. این کتاب یه منبع ضروریه برای هر کسی که می خواد چالش های اقتصادی و اجتماعی کنونی رو نه فقط ببینه، بلکه ریشه هاشون رو بفهمه و به فکر راه حل باشه.