اگر گیاهخوار هستید در طولانی مدت کم خونی می گیرید

آفتاب نیوز :

فوق تخصص خون و سرطان بالغین گفت: آهنی که در انواع گیاهان وجود دارد، جذب کافی برای بدن انسان ندارد و دستگاه گوارش انسان آهن مواد غذایی گیاهی را به خوبی جذب نمی کند، بنابراین سبک زندگی افراد صرفا گیاه خوار سبب می شود تا در درازمدت مبتلا به کم خونی شوند.

محمد معینی نوده با اشاره به شایع ترین بیماری خون که کم خونی فقر آهن است، اظهار کرد: خون مایعی بوده که در کل بدن در گردش است و همه قسمت های بدن با آن تماس دارد. به جرات می توان گفت که خون تنها ارگانی است که همه بدن را پوشش می دهد و نمی توان قسمتی از بدن را نام برد که خون در آن وجود نداشته باشد، به همین دلیل بسیار تحت تاثیر سایر بیماری ها نیز قرار می گیرد.

وی با بیان اینکه به طور کلی در خون سه گروه سلول وجود دارد که توسط مغز استخوان ساخته می شود، عنوان کرد: مایع خون از عناصر متفاوتی تشکیل شده است. یکی از این سه عنصر اصلی گلبول سفید و از بازو های اصلی دفاعی و سیستم ایمنی بدن است. عنصر دوم گلبول قرمز بوده که بیشترین جمعیت سلول را شامل می شود و رنگ قرمز خون نیز نشات گرفته از آن است. وظیفه آن حمل ونقل اکسیژن و دی اکسید کربن از ریه به بافت ها و برعکس است. عنصر آخر پلاکت ها، ذرات بسیار ریزی در گردش خون و جزیی از سیستم انعقادی هستند که مانع خونریزی می شوند.

معینی نوده افزود: خون اجزا دیگری مانند پروتیین ها، الکترولیت ها و مواد مغذی دارد که در گردش خون شناور هستند. این پروتیین ها و مواد مغذی می توانند توسط کبد، روده و یا ارگان های مختلف دیگر ساخته و به خون ترشح شوند. بسیاری از هورمون های بدن از طریق غدد درون ریز در گردش خون جریان دارند.

فوق تخصص خون و سرطان بالغین با بیان اینکه وقتی صحبت از کم خونی می شود، منظور کاهش گلبول های قرمز و محتوای آن ها یعنی هموگلوبین بوده که کم خونی فقر آهن شایع ترین نوع آن است، خاطرنشان کرد: در جوامع مختلف جغرافیایی، شیوع کم خونی فقر آهن متفاوت است. در مناطق کم تر برخوردار و محروم و مناطقی که به لحاظ سطح اقتصادی و اجتماعی پایین هستند، این شیوع به خصوص در جمعیت سنی خانم های سنین باروری حدود 50 درصد بوده، یعنی از هر دو نفر خانم جوانی که در سنین باروری قرار دارند، اگر در منطقه ای زندگی می کنند که به لحاظ اقتصادی وضعیت ضعیف داشته باشد، یک نفر از آنان دچار کم خونی می شود. شیوع کم خونی در بین خانم های جوان در مناطقی که به لحاظ اقتصادی سطح بالاتری دارند، 15 درصد است.

وی ادامه داد: این نوع کم خونی به عادات تغذیه ای و بهداشت زندگی مرتبط است. در مردان کم خونی فقر آهن وجود دارد، اما عموما شایع ترین میزان آمار مربوط به خانم های جوان است؛ زیرا خانم ها هر ماه به واسطه عادت های ماهانه، مقدار زیادی خون از دست می دهند و اگر جایگزینی مناسبی از طریق تغذیه انجام نشود و یا این میزان خونریزی بیشتر از حد استاندارد و معمول شود، در دراز مدت خانم ها را مبتلا به کم خونی از نوع فقر آهن می کند.

معینی نوده اضافه کرد: اگر کم خونی فقر آهن در مردان یا در خانم ها بعد از سنین یایسگی باشد، حتما باید به فکر بررسی دستگاه گوارش باشند؛ زیرا می تواند ناشی از اختلال در جذب آهن از مواد غذایی و مسایل مربوط به سوءجذب باشد که یا به صورت خونریزی هایی هرازگاهی یا به صورت دفع خون مخفی از دستگاه گوارش رخ می دهد، به شکلی که بیمار متوجه آن نخواهد شد.

این فوق تخصص خون و سرطان بالغین با اشاره به اینکه علایم بیماری کم خونی معمولا به صورت ضعف، خستگی و بی حالی است، تصریح کرد: این حالت وضعیتی است که نسبت به گذشته تحمل فرد را برای انجام کار های روزمره و سنگین کم تر کرده، وقتی گلبول های قرمز در کم خونی کاهش پیدا کنند، منجر به ضعف و خستگی می شود، زیرا عملکرد اصلی گلبول قرمز انتقال اکسیژن به بافت های مختلف بدن است. وقتی اکسیژن رسانی کم شود، تحمل فعالیت نیز کاهش پیدا می کند.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد افزود: رنگ پریدگی به شکل سفید شدن مخاط دهان و ناخن ها مشاهده می شود و در موارد شدیدتر حتی پوست افراد رنگ پریدگی دارد. در مواردی که کم خونی به موقع تشخیص داده نشود، منجر به علایم قلبی مثل تپش قلب، تنگی نفس و درد قفسه سینه در حین فعالیت می شود به گونه ای که بسیاری از بیماران به اشتباه به همکاران قلب مراجعه می کنند.

وی ادامه داد: برخی از انواع کم خونی ممکن است علایم دیگری مانند زردی و تغییر رنگ ادرار ایجاد کنند که کمتر شایع بوده و مربوط به انواع دیگری از کم خونی ها است که اصطلاحاً به آن ها همولیز به معنی تخریب گلبول قرمز در جریان خون گفته می شود.

معینی نوده در خصوص تاثیر استرس و تنش محیطی بر روند این بیماری گفت: استرس و تنش محیطی تاثیر زیادی بر همه بیماری ها دارد. هر فردی وقتی بیمار است، در حد پایین تری از تحمل و قوای جسمی قرار دارد و اگر استرس و تنشی به این اضافه شود، شدت علایم را برای فرد بیشتر و محسوس تر می کند، اما بین استرس یا تنش و ایجاد کم خونی فقر آهن ارتباط مستقیمی وجود ندارد.

فوق تخصص خون و سرطان بالغین با بیان اینکه برخی انواع روش ها و سبک زندگی افراد نیز در کم خونی تاثیر دارد، عنوان کرد: آهنی که در انواع گیاهان وجود دارد جذب کافی برای بدن انسان ندارد و دستگاه گوارش انسان آهن مواد غذایی گیاهی را به خوبی جذب نمی کند، بنابراین سبک زندگی افراد صرفا گیاه خوار سبب می شود تا در درازمدت مبتلا به کم خونی شوند.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد اضافه کرد: جذب آهن در افرادی که جراحی های گوارشی به طور مثال برای کاهش وزن انجام می دهند، مختل می شود. افرادی هم که به هر علتی بخشی از معده خود را برمی دارند، در درازمدت دچار کاهش جذب آهن از دستگاه گوارش خواهند شد. این افراد حتما باید مکمل های آهن را به صورت دوره ای استفاده کنند، در غیر این صورت به کم خونی فقر آهن دچار می شوند.

وی بیان کرد: بعضی شرایط فیزیولوژیکی نیاز به آهن را تشدید می کند، به طور مثال شرایط شیردهی و بارداری که مادر علاوه بر بر نیاز خود به آهن، باید نیاز جنین و کودک به آهن را نیز تامین کند و اگر قبل بارداری به واسطه قاعدگی ذخایر آهن نداشته باشد شانس کم خونی فقر آهن زیاد می شود. خوشبختانه در دستورالعمل بهداشتی و کشوری برای خانم های باردار، به صورت پیشگیرانه آهن از نیمه دوم بارداری تجویز شده و از این نظر پایش می شوند.

معینی نوده خاطرنشان کرد: به این دلیل که شایع ترین مخاطب ما در کم خونی فقر آهن، خانم ها هستند، نیاز است که حتما ذخایر آهن خود را بررسی کنند تا حتی اگر کم خونی خفیفی وجود داشت، جلوگیری شده و شدیدتر نشود.

این فوق تخصص خون و سرطان بالغین در خصوص نوع دیگری از بیماری کم خونی به نام تالاسمی تصریح کرد: تالاسمی انواع مختلفی دارد که شایع ترین اختلال ژنتیکی بشر است. در کم خونی فقر آهن صحبتی از ژنتیک نیست، بلکه یک بیماری اکتسابی است که با سبک تغذیه، عادت زندگی روزمره و اختلالاتی مانند مشکلات گوارشی همراه است، اما تالاسمی هیچ ارتباطی با سبک تغذیه، خونریزی و فاکتور های محیطی ندارد.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد افزود: تالاسمی در واقع جهشی در ژن تولیدکننده هموگلوبین است. هموگلوبین در واقع پروتیینی بوده که داخل گلبول قرمز وجود دارد. هموگلوبین اکسیژن را با خود منتقل می کند و اگر ژن تولیدکننده آن دچار جهش شود می تواند تغییر شکل دهد و کاهش تولید و یا عدم تولید داشته باشد.

وی ادامه داد: ما 250 نوع تالاسمی داریم. بسته به اینکه این جهش در کجای ژن رخ دهد، می تواند انواع مختلف تالاسمی را شکل دهد. خوشبختانه شایع ترین آن، تالاسمی مینور یا خفیف است. شدیدترین نوع تالاسمی به نام ماژور شناخته می شود. با غربالگری مردان و زنان در شرف ازدواج و دستورالعمل های پیشگیرانه لازم در زمان ازدواج یا بارداری در مراکز بهداشتی در جهت کاهش موالید این گروه از بیماران تلاش می شود. علایم تالاسمی ماژور از دوران نوزادی و شیرخوارگی کودک شروع می شود و بچه از زمان 6 ماهگی با کم خونی های شدید وابسته به تزریق خون مواجه خواهد بود.

معینی نوده اضافه کرد: بیماران تالاسمی ماژور باید پیوند مغز استخوان انجام دهند. از طرفی برخی انواع تالاسمی مینور مانند تالاسمی آلفا خفیف کاملا بدون علامت بوده، حتی کم خونی هم ندارد و شاخص عدد هموگلوبین آن ها نرمال است، تنها اندازه گلبول قرمز مقداری کوچک تر از اندازه طبیعی است و به جای آن تعداد بیشتری گلبول قرمز ساخته می شود.

این فوق تخصص خون و سرطان بالغین بیان کرد: طیف وسیعی از انواع مختلف تالاسمی متوسط هم وجود دارند که دارای علایم مختلفی هستند. علایم کلی این بیماران مربوط به علایم کم خونی یعنی ضعف، بی حالی، خستگی پذیری و رنگ پریدگی است. طحال ارگانی است که به عنوان تصفیه کننده در جریان خون رفتار می کند، وقتی تعداد گلبول قرمز معیوب زیاد شود، طحال به واسطه زیاد شدن کارش، بزرگ می شود، بنابراین بزرگی طحال در این بیماران شایع است.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد با بیان اینکه تالاسمی های مینور هیچ اختلالی در زندگی روزمره ایجاد نمی کنند، عنوان کرد: این بیماری علامتی برای فرد مبتلا ندارد و تنها اهمیت آن برای نسل های بعدی است. به این معنی که دو نفر دارای تالاسمی مینور باید مراقب باشند ازدواج نکنند و یا اگر تصمیم به ازدواج داشتند، بررسی و پایش ها برای آن ها انجام شود تا فرزندی با تالاسمی ماژور نداشته باشند.

وی تصریح کرد: در بسیاری از زمان ها تالاسمی مینور در مردان تا زمانی که آزمایش ندهند، مشخص نمی شود، اما در خانم ها به دلیل وجود تالاسمی مینور، خونریزی قاعدگی و شیوع بیشتر فقر آهن، چند فاکتور کنار هم قرار می گیرد که سبب شدیدتر شدن کم خونی می شود، وگرنه تالاسمی مینور به تنهایی مشکلی ایجاد نمی کند.

معینی نوده گفت: افراد با تالاسمی مینور به دنیا می آیند و تا آخر عمر همراهشان خواهد بود. اگر علایمی در مقطعی از زمان باشد، مربوط به تالاسمی مینور نیست و نیاز به درمان هم ندارد؛ زیرا در بیماری های ژنتیکی باید ژن اصلاح شود که خوشبختانه به سمت درمان ژن های معیوب حرکت کرده ایم، اما در تالاسمی هنوز به مرحله بالینی این امر نرسیده ایم و در مراحل مطالعه قرار دارد.

این فوق تخصص خون و سرطان بالغین خاطرنشان کرد: برای درمان یا باید به سمت درمان ژن های معیوب رفت و یا موارد وابسته به تزریق خون مثل تالاسمی ماژور یا متوسط که به سمت پیوند مغز استخوان می روند و سلول بنیادی نرمال از فردی که ژن تالاسمی ندارد به آن ها پیوند زده می شود.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد افزود: همه علایم مشاهده شده در بیماران با کم خونی فقر آهن مربوط به کم خونی نیست. علاوه بر علایمی که مرتبط با کم خونی است، بیماران فقر آهن علایم دیگری نیز تجربه می کنند که ارتباطی با کم خونی ندارد و مربوط به کمبود آهن است. برخی بیماران بی قرار می شوند و سندروم پای بی قرار پیدا می کنند، اختلال خواب، ضعف و بی حالی که شدیدتر از شدت کم خونی برای آن ها ایجاد می شود، میل به خوردن موارد عجیب مانند یخ، برنج خام، خاک، تیکسر نماز و… علایمی است که با کم خونی توجیه نمی شود و مربوط به کمبود آهن است.

وی ادامه داد: آهن در سلول های عصبی بر سوخت وساز تاثیر دارد و وقتی افراد دچار کمبود آهن می شوند، علایم کمبود آهن ایجاد می شود که با جایگزین کردن آهن به مقدار لازم، این علایم بسیار سریع تر از کم خونی برطرف می شود.