از ارتباط انسانی تا تعادل اجتماعی

این هدف را نویسنده در متن نمایشی خود با وادار ساختن کارکترها به انجام کنش های اجباری روزمره زندگی به خوبی به نمایش می گذارد کنش هایی که همگی بدون هیچ ارتباط واژگانی با یکدیگر انجام می پذیرند.

نمایش «بازی بیکلام ۲» را دو کارکتر بی هیچ سخن و ارتباطی با یکدیگر می آفرینند. کارکتر اول ویژگی های آدمی سرخورده خسته بی هدف و پوچ را در بر دارد که تلاش دارد تا در عین بی عملی خود تنهایی و انزوای درونی خود را به مخاطبش ارائه کند. ناتوانی در پوشیدن لباس و انجام ساده ترین نیازهای روزمره انسانی نهایت بی هدفی و سستی در حرکت کنش گرانه زندگی او را به تصویر می کشد.

او حتی توانایی بلعیدن مقدار هویجی که در دهان دارد را ندارد و آن را به بیرون تف می کند. این خود می تواند سمبل و نمادی باشد از ناتوانی انسان معاصر در دریافت و تجزیه و تحلیل عناصر و رویدادهای پیرامون خود.

کارکتر اول در قالبی دیگر گونه شخصیتی سرزنده شاد و پرانرژی دارد. این شخصیت او را وادار می کند تا لحظه ای آرام و قرار نداشته باشد و پیوسته به انجام امیدوارانه امور روزمره خود بپردازد.

کارکتر دوم بر خلاف کارکتر اول برای زندگی خود برنامه دقیق و بروز دارد تا جایی که برای حرکت خود در مسیر زندگی از قطب نما بهره می برد. او آن چنان از زندگی خود لذت می برد که حتی از خوردن مقداری هویج دچار سرخوشی و شادی می شود. انجام امور روزانه او گاهی حتی دچار زیاده روی می شود. مسواک زدن دندان و یا پاک کردن لباس توسط او خود سمبلی از طنز آدم هایی است که آن چنان خود را در چارچوب مقررات و روش های زندگی ماشینی انسان معاصر درگیر کرده اند که زیاده روی در تعلق خاطر به این چارچوب های صنعتی و ماشینی را در نمی یابند.

صحنه خالی از هر گونه دکور و تنها شامل دو کیسه یک دست لباس و یک جفت کفش است. هیچ موزیکی نمایش را همراهی نمی کند و نور تنها در مسیری باریک عرض صحنه نمایش را می پیماید و پویایی جامعه را در قالب باریکه راه حرکت کارکترها معرفی می کند. لباس بازیگران نیز در طراحی و اجرای ساده و سپیدش تأکیدی دیگر بر عدم وابستگی اندیشه کارکترها به هر گونه اندیشه تأثیرگذار یا هیجانات درونی است.

نبود هیچ دیالوگی در نمایش رنگ مکتب ابزرد را به صحنه می بخشد و ریتم کند نمایش این بیان ابزرد را به خوبی همراهی می کند. بازیگران در اجرایی روانتنی “Psychosomatic” به خوبی و با توانایی بالایی روان و درون آدم های نمایش را به روایت تصویری تبدیل می کنند.

این بیان تصویری وجود بی تردید مکتب اکسپرسیونیسم را در شالوده اصلی این نمایش ابزرد بیان میکند. گزاره های تصویری از درون و روان انسان هایی که بیخبر در ویترین صحنه به نمایش گذاشته شده اند. ولی از بهره گیری نویسنده از مکتب سمبلیسم (نمادگرایی) در بیان رفتار کارکترها نیز نمیتوان به سادگی گذر کرد. کیسه های سفید می توانند سمبلی باشند از پیله های شخصیتی که انسان معاصر به دور خود میپیچد و خود را در آن محصور میکند تا امکان هر گونه ارتباط انسانی با هر موجود دیگری را کاملاً از بین ببرد. آدمهای نمایش مجبور به حمل یکدیگر هستند که خود سمبلی از ناچاری زندگی اجتماعی در جوامع امروز است. این انتقال سنگین که به سختی و در مسافتی بسیار کوتاه انجام میپذیرد نشان از پویایی اجتماعی کند جوامع صنعتی و ماشینی امروز جهان است. کارگردان نمایش بخوبی همه عناصر و عوامل آفرینش این اثر ابزرد را در روی صحنه نمایش هدایت می کند.

آن چه در بازی بیکلام ۲ به مخاطب ارائه میشود وضعیت انسان ماشینی و صنعتی امروز است که بیشتر در دو قالب بروز اجتماعی مییابند. قالب پذیرنده شرایط محاط صنعتی و اجتماعی انسان امروز (کارکتر دوم) و همچنین قالب نپذیرنده این شرایط (کارکتر اول). در هر دو صورت نویسنده با ایجاد طنزی تلخ درون آدمهای این اجتماع را به گونه ای آشکار میکند که مخاطب میتواند علت همه این تنهایی ها و انزواها را در پیله های خودبافته و خودساخته ای ببیند که هر کس در زندگی اش به دور خود پیچیده است و با این کار امکان هر گونه ارتباط با دیگران را از خود و از دیگران می گیرد.

سخن آخر این که گویی ساموئل بکت در این نمایشنامه خود زمینه های بیان اندیشه اصلی خود در قالب مکتب ابزرد را بیان میکند. او در این اثر خود ذهن مخاطب خود را برای ورود به مرحله بالاتری از فراگیری مکتب مورد نظر خود در گزارشگری موقعیت نامناسب انسان ماشینی امروز ابراز میکند و هوشمندانه و در زیربافت تصویر خود از این انسان تنها ارتباط را بزرگترین دارو در درمان بیماری انزوای امروز بشر و رسیدن به تعادل اجتماعی میداند. نویسنده ایستایی حرکت اجتماع انسانی که به عدم تعادل در رفتار فردی و اجتماعی انسان منجر شده است را در خلأ ارتباط جستو جو میکند. این تعادل در جوامعی که آدمهای آن دارای ارتباط بیشتری با یکدیگر هستند (مانند جوامع سنتی) ساده تر و آسانتر بدست میآید و این نیاز در جوامعی که دارای تنوع گسترده نژادی زبانی دینی و فرهنگی هستند با وجود جایگاه بالای صنعتی و ماشینی خیلی شدیدتر احساس می شود.

نمایش «بازی بی کلام ۲» به کارگردانی الهام ایروانی در سالن مولوی اجرا می شود.

۲۴۵۲۴۵